Credwyd yn draddodiadol fod y teimlad o wacter yn nodweddiadol o'r rhai sy'n dioddef o anhwylderau meddyliol fel iselder. Ond y gwir yw ei fod yn gyflwr meddyliol y gall pob un ohonom ddioddef ohono a gall ddod yn gronig os na fyddwn yn talu sylw iddo.
Tîm o seicolegwyr o'r Coleg y Brifysgol penderfynodd Llundain ymchwilio i'r ymdeimlad o wacter a chanfod ei fod yn llawer mwy eang na'r hyn a gydnabyddir yn gymdeithasol. Efallai oherwydd ofn cael eu gwarthnodi neu ddiffyg arfer o siarad am ein cyflyrau emosiynol, y gwir yw bod llawer o bobl yn cario'r teimlad hwn o wacter ac unigrwydd ar eu pennau eu hunain.
Felly, gall unrhyw un brofi teimladau o wacter, waeth beth fo'u hanes iechyd meddwl. Mae'n brofiad cymhleth y mae ei oblygiadau yn ymestyn i bob rhan o fywyd ac a all fod yn beryglus. Dyma pam ei bod yn bwysig gwybod sut i'w adnabod er mwyn ei wynebu mewn pryd.
"Fâs diwaelod"
Siaradodd y seicolegwyr hyn â mwy na 400 o bobl rhwng 18 ac 80 oed a oedd wedi teimlo'n wag ar ryw adeg yn eu bywydau, rhai yn achlysurol ac eraill trwy'r amser. Llenwodd y bobl hyn holiadur a oedd yn ymchwilio i'r teimladau hynny o wacter. Felly mae'n ymchwiliad arloesol sy'n darparu dull person cyntaf tuag at y teimlad o wacter.
Disgrifiodd rhai cyfranogwyr y teimlad hwn o wacter fel "Math o fâs diwaelod na ellir byth ei llenwi" o "Teimlad o arallrwydd a gwahanu oddi wrth gymdeithas" y "Yn amsugno'ch holl fywyd ac egni".
Mewn gwirionedd, un o nodweddion unigryw'r teimlad o wacter ac unigrwydd yw'r union deimlad hwnnw o wacter mewnol. Daw'r teimlad hwnnw o wacter, i raddau helaethanhedonia. Mewn geiriau eraill, mae pobl sy'n teimlo'n wag yn profi math o "anesthesia emosiynol" sy'n eu hatal rhag teimlo anobaith, ond hefyd llawenydd. Pan fyddant yn edrych y tu mewn, mae fel pe baent yn dod o hyd i ddim.
Yn aml, mae teimladau corfforol annymunol yn cyd-fynd â'r teimladau seicolegol hyn. Er enghraifft, roedd pobl yn disgrifio poen, cwlwm, teimlad o wacter yn y corff ac yn aml yn nodi: “Rwy’n teimlo fel gwagle yn fy mrest”. Mae'r canfyddiadau hyn yn dangos bod y teimlad o wacter yn cael effaith gorfforol.
"Rwy'n teimlo'n anweledig"
Mae gwacter yn nodweddiadol mewn perthynas â pherthynas rhywun ag eraill. Yn gyntaf, roedd y cyfranogwyr yn teimlo nad oedd ganddyn nhw unrhyw beth i'w gynnig i eraill. Roeddent yn teimlo na allent gael effaith gadarnhaol ar eu bywyd a gwneud cyfraniad gwerthfawr i'w perthnasoedd rhyngbersonol a'u bywyd cymunedol. Am y rheswm hwn, fe wnaethant ddisgrifio eu hunain fel "trafferthu" o “Baich i eraill”.
Yn ail, cawsant ddiffyg cydnabyddiaeth, gan nodi nad yw'r teimlad o wacter yn rhywbeth sy'n tyfu o'r tu mewn, ond y gall amgylchiadau hefyd ei danio, yn enwedig pan fyddwn yn symud mewn amgylcheddau sy'n anablu'n emosiynol.
Dywedodd un person: “Rwy’n teimlo’n anweledig i’r rhai o fy nghwmpas”. Dywedodd y rhai a oedd yn teimlo gwacter nad oeddent yn cael eu clywed na'u sylwi gan eraill, gan gynnwys y bobl a oedd fwyaf pwysig iddynt. Roedden nhw'n teimlo fel un "Person ar goll", er gwaethaf cael ei amgylchynu gan bobl.
Yn ddiddorol, roedd y datgysylltiad hwn ag eraill hefyd yn gysylltiedig â'r teimlad o gael ei wrthwynebu a'i wario. Mae llawer o bobl wedi nodi eu bod wedi dioddefeffaith mat mat neu i deimlo teclyn rhywun arall, yn enwedig y rhai a oedd yn rhan ohonynt cylch ymddiriedaeth. Roeddent hefyd yn teimlo'n unig, wedi'u datgysylltu, yn ynysig ac yn bell yn emosiynol oddi wrth y rhai o'u cwmpas.
"Mae popeth rydw i'n ei wneud yn ddiwerth"
Un arall o'r taleithiau sy'n cyd-fynd â'r teimlad o wacter yw'r teimlad bod diffyg ystyr a phwrpas mewn popeth mewn bywyd. Roedd mwyafrif y cyfranogwyr yn cydnabod nad oedd ganddyn nhw "Dim byd o werth i ymrwymo iddo", i beidio â gallu cymryd rhan mewn unrhyw weithgaredd arwyddocaol ac i "Ddim eisiau unrhyw beth". Mae hyn yn golygu nad oedd ganddyn nhw unrhyw gyfeiriad mewn bywyd.
Esboniodd un o'r bobl a gafodd eu cyfweld: “Rydych chi'n teimlo bod popeth rydych chi'n ei wneud yn ddiwerth a'ch bod chi'n dal i symud. Rydych chi'n ceisio llenwi amser tan farwolaeth. Weithiau cewch hwyl neu mae rhywbeth neis yn digwydd a all dynnu eich sylw am ychydig, ond yn y diwedd mae gwacter mewnol nad yw byth yn diflannu. Mae fel petaech yn dryloyw ac mae unrhyw beth positif fel cariad neu lawenydd yn pasio trwoch chi heb atodi eu hunain, ac yna mae fel pe na baent erioed wedi bod yno ”.
Dywedodd person arall: "Roeddwn i'n teimlo fel nad oeddwn i'n rhan o'r byd, doeddwn i ddim yn teimlo unrhyw beth ac nid oedd unrhyw beth wnes i yn cael effaith ar ddigwyddiadau na phobl eraill, roeddwn i'n 'bodoli' ond doeddwn i ddim yn 'fyw'".
Nid yw pobl sy'n teimlo'n wag yn dod o hyd i unrhyw ystyr yn yr hyn maen nhw'n ei wneud nac mewn bywyd ei hun. Mae llawer yn clywed am yn byw ar awtobeilot mewnosod bob amser. Maent yn cyflawni'r camau sy'n angenrheidiol i oroesi neu barchu confensiynau cymdeithasol, heb unrhyw gyfranogiad ymwybodol ond mewn ffordd fecanyddol. Mae fel petai'r byd wedi eu gadael ar ôl, yn methu â amsugno'r bywiogrwydd a'r ddeinameg honno.
Gall y teimladau hyn fod yn beryglus. Yn wir, mae'r seicolegwyr hyn wedi nodi cysylltiad rhwng teimladau rheolaidd o wacter a syniadau neu ymddygiadau hunanladdol. Roedd pobl a nododd eu bod bob amser yn teimlo'n wag wedi meddwl am hunanladdiad neu hyd yn oed wedi ceisio cyflawni hunanladdiad.
Y trap sy'n rhoi'r ymdeimlad o wacter inni
Mae'r teimlad o wacter wedi'i wreiddio yn absenoldeb emosiwn a phwrpas mewn bywyd. Mae'n deimlad dirfodol, cyfeiriadedd sylfaenol sy'n strwythuro'r ffordd y mae'r ego yn ymwneud â'r byd rhyngbersonol ac amhersonol. Mae'r teimlad hwnnw'n ffordd o "fod yn y byd".
O ganlyniad, mae'r ego yn cael ei ystyried yn llai, yn wag ac yn ddi-werth, wedi'i yrru gan syrthni yn unig. Mae hyn yn creu trap a allai fod yn farwol oherwydd, yn absenoldeb cymhelliant, mae'r teimlad o wacter yn ein hamddifadu o'r profiad o ymchwil ac ymrwymiad. Yn lle, mae'r hunan wag yn ein cloi mewn rhyw fath o swigen neu garchar mewnol sy'n ein dal yn ôl ac yn ein hatal rhag cysylltu ag eraill neu fwynhau'r byd a bywyd.
Yn ddiddorol, nid oedd hanner cyfranogwyr yr astudiaeth erioed wedi cael anhwylderau seicolegol, sy'n dangos nad yw'r teimlad o wacter yn unigryw i'r rhai sy'n dioddef o iselder neu anhwylder personoliaeth ffiniol, ond y gall unrhyw un eu profi. Dyna pam mae angen i ni fod yn ofalus o'i signalau.
Ffynhonnell:
Herron, SJ & Sani, F. (2021) Deall y cyflwyniad nodweddiadol o wacter: astudiaeth o brofiad byw. Journal of Mental Health; 10.1080.
Y fynedfa Y teimlad o wacter a adroddwyd yn y person cyntaf gan y rhai oedd yn ei fyw ei gyhoeddi gyntaf yn Cornel Seicoleg.
