Nie jesteśmy wieczni, chociaż często żyjemy tak, jakbyśmy byli. W rzeczywistości w ostatnich dziesięcioleciach w naszym społeczeństwie rozwinęła się prawdziwa fobia przed starością i śmiercią, która nie czyni nas szczęśliwszymi, ale pogrąża nas w frustracji, popychając do dążenia do nieosiągalnych celów. Wieki temu podejście społeczne było zupełnie inne. Ludzie byli bardzo świadomi łacińskiego wyrażenia "Pamiętaj o śmierci", co dosłownie oznacza „Pamiętaj, że musisz umrzeć”. Przypomnienie, które może radykalnie zmienić nasze życie, w dobry sposób.
Jakie jest pochodzenie frazy "Pamiętaj o śmierci"?
Według Instytutu Galileo Galilei w Turynie, początki tego wyrażenia sięgają społeczeństwa rzymskiego, które rozwinęło szczególną wrażliwość na śmierć i życie. Mówi się, że wywodzi się to ze starożytnego rzymskiego zwyczaju: gdy generał wracał do miasta po wielkim zwycięstwie nad wrogami na polu bitwy, paradował ulicami w złotym rydwanie, przy aplauzie i wiwatach tłumu.
Jednak osiągnięcia i pochwały mogły jej się podobać "hybryda" prowadząc do stanu dumy, arogancji i ekscesów, które doprowadziły go do autentycznego złudzenia wszechmocy. Aby tego uniknąć, niewolnik – właśnie jeden z najskromniejszych sług – miał za zadanie przypomnieć mu o jego ludzkiej i śmiertelnej naturze (ograniczonej i nietrwałej), szepcząc do niego: „Respice napisz do ciebie. Hominem te memento”, co znaczyło „Spójrz wstecz, pamiętaj, że jesteś mężczyzną”.
W tym samym sensie zdanie "Pamiętaj o śmierci" był używany, aby przypomnieć tym wielkim ludziom, że bez względu na ich wyczyny i chwałę, koniec będzie taki sam dla wszystkich. W ten sposób, gdy zwycięski generał był celebrowany w procesji ulicami miasta, przypominano mu również o jego śmiertelności, aby nie pozwalał sobie na nadmierną pychę.
Pamiętając o śmierci, aby świętować życie
Wspomniana notatka nie była unikalna dla Rzymian. Z czasem zrobiło to wiele innych cywilizacji. Na przykład w XVII wieku w zakonie klauzurowym cystersów często powtarzali sobie zdanie: "Pamiętaj o śmierci" i nawet każdego dnia trochę kopali swoje groby, aby zawsze pamiętać o swojej śmierci i nie stracić sensu życia.
Choć na pierwszy rzut oka może się to wydawać ponure, prawda jest taka, że to zdanie "Pamiętaj o śmierci" jest zaproszeniem do refleksji nad zwięzłością życia i próżnością ludzkich ambicji. Dzisiejsze społeczeństwo nie lubi zbyt wiele myśleć o śmierci i woli żyć poza nią, ponieważ uważa ją za coś zbyt przygnębiającego lub chorobliwego dla obecnej wrażliwości.
Jednak aż do XX wieku pamięć o własnej śmierci nie była czymś negatywnym, ale raczej zachętą do prowadzenia cnotliwego, dobrego i sensownego życia. Wiele dzieł sztuki, które można znaleźć na przykład w kościołach, również przywołuje temat śmierci, aby skłonić obserwatorów do medytacji nad sensem życia.
W Danse Macabre, gatunku, który powstał w późnym średniowieczu, ale stał się popularny w okresie renesansu, szkielety podszywające się pod śmierć tańczyły z ludźmi, niezależnie od klasy. W ten sposób wszystkim, od chłopów przez biskupów po cesarzy, przypomniano, że światowe przyjemności dobiegają końca i wszyscy muszą umrzeć.
Ukryty sens zdania "Pamiętaj o śmierci"
Zwrot "Pamiętaj o śmierci", często błędnie tłumaczone jako „pamiętaj, że umrzesz”, w rzeczywistości ma również inne znaczenie, jeśli jest analizowane w bardziej poprawnym tłumaczeniu: „pamiętaj, że musisz umrzeć”. Różnica jest subtelna, ale ważna, ponieważ jest nie tylko przypomnieniem o naszej własnej śmiertelności, ale także wezwaniem do przygotowania się na ten moment w życiu.
W rzeczywistości przypomina nam, że codziennie trochę umieramy, więc musimy zacząć odrywać się od wszystkich trywialnych rzeczy i światowych ambicji. To przypomnienie pomaga nam inaczej postrzegać przyjemność i ból. Zachęca nas do pozostawienia za sobą naszych lęków, zmartwień i wątpliwości. I popycha nas do pozbycia się nawyków, które uniemożliwiają nam zmniejszenie ciężaru, który dźwigamy.
To nie przypadek, że starożytni Egipcjanie – kultura, z której czerpali Rzymianie – mieli tradycję ważenia serca w psychostazie lub równowadze. Na drugim talerzu umieszczono strusie pióro, symbol bogini Maat. Jeśli serce ważyło więcej niż piórko, oznaczało to, że osoba zmarła z poczucia winy i postąpiła źle, w ten sposób została zjedzona przez Ammita, mitologiczną bestię. W przeciwnym razie zrozumiano, że zmarły prowadził prawe życie i był gotowy do odrodzenia się w następnym świecie.
Pamięć o śmierci zachęcała do oddzielenia duszy od ciężaru świata i wszystkich jego pułapek, takich jak niekończące się odkładanie celów, wypełnianie dni pilnymi, ale nieistotnymi sprawami czy niepotrzebne zamartwianie się błahymi sprawami.
Żyć chwilą!
Rosnący trend w naszej kulturze polega na zaprzeczaniu śmierci, aby żyć w iluzji, że możemy pozostać wiecznie młodzi i że nasze życie trwa wiecznie. Pogoń za iluzją często oznacza angażowanie się w przegrany wyścig z czasem, zajmowanie umysłu trywialnymi sprawami i pogoń za przedmiotami, które nie przynoszą prawdziwej satysfakcji.
W tym kontekście przypomnij sobie od czasu do czasu łacińską frazę "Pamiętaj o śmierci" może stać się hymnem życia. Zachęca nas, byśmy przestali marnować życie na dążenie do celów innych ludzi, gromadzenie dóbr materialnych lub zamartwianie się trywialnymi sprawami. Ostatecznie może nas zmotywować do zrobienia pierwszego kroku, aby zacząć żyć tak, jak naprawdę chcemy, aby na końcu drogi niczego nie żałować. Co pamiątka mori naprawdę mówi nam, że: żyć chwilą!
Źródła:
Zaffarano, GL (2011) Memento mori. Poza magazynem; 1.
Ricasoli, C. (2016) Memento Mori 'w barokowym Rzymie. Badania naukowe; 104(416): 456-467.
Wejście „Memento mori” nie oznacza tego, co myślisz, co ta starożytna łacińska fraza wnosi do twojego życia? po raz pierwszy opublikowano w Kącik Psychologii.
