Bu cyfarfod o'r crancod ar un adeg. Daethant o bob man: o ddyfroedd tawel a chefnforoedd cythryblus a hyd yn oed o afonydd. Ni fu erioed alwad o'r maint hwn, felly roedd pawb yn aros i wybod pam.
Siaradodd y cranc hynaf:
- Ffrindiau, rwyf wedi eich galw i siarad am arfer gwael iawn yr ydym wedi bod yn ei gynnal ers canrifoedd ac y mae angen inni ei newid ar frys.
Rhyfeddodd pawb, nes i granc ifanc ofyn:
- Beth yw'r arferiad hwn?
- Cerddwch yn ôl -, atebodd yr hen granc yn chwyrn. - Mae pawb yn ein defnyddio fel enghraifft negyddol ac maen nhw wedi ffurfio llun ofnadwy ohonom. Bydd bron yn amhosibl inni newid, ond cynigiaf fod mamau'n dysgu i'w plant gerdded ymlaen. Bydd yn haws i'r genhedlaeth newydd, felly byddwn yn gwella ein delwedd.
Cytunodd y rhai a oedd yn bresennol, a phan wnaethant ddychwelyd adref gwnaethant ymdrech i roi'r argymhelliad ar waith. O'r pwynt hwnnw ymlaen, byddai'r holl grancod a anwyd yn cael eu dysgu i gerdded ymlaen.
Aeth y mamau i drafferth fawr i arwain eu plant, ac roedd hyd yn oed y crancod bach yn brwydro i symud eu coesau yn ôl y cyfarwyddyd, ond roedd y cynnydd yn fach iawn oherwydd ei fod yn rhy anodd.
Un diwrnod, sylwodd un o'r crancod ifanc fod ei rieni'n cerdded yn ôl yn gyflymach ac yn ddiymdrech.
- Pam maen nhw'n gwneud un peth ac yn dysgu peth arall i ni? - Eglwysi.
Heb oedi, fe wnaethant roi cynnig ar y ffordd honno o gerdded a chanfod ei bod yn haws o lawer, felly fe wnaethant roi'r gorau i geisio cerdded ymlaen.
Roedd yn rhaid i'r cranc hynaf gyfaddef na allent ofyn i'r ifanc am rywbeth nad oeddent hwy eu hunain yn gallu ei wneud. Felly, fe wnaethant i gyd barhau i gerdded yn ôl, fel bob amser.
Er nad yw crancod mewn gwirionedd yn cerdded tuag yn ôl, ond i'r ochr, mae'r chwedl hon gan Félix María de Samaniego yn mynd i'r afael â phwysigrwydd cysondeb fel gwerth, ym maes addysg ym mywyd beunyddiol. Mewn gwirionedd, mae cysondeb wedi dod yn un o werthoedd mwyaf cylchol ac arddangosedig bywyd bob dydd. Ei gysyniad o leiaf, nid ei arfer.
Cysondeb fel gwerth ac elfen o farn
Daw'r gair cydlyniant o'r Lladin cydlyniaeth, a ddefnyddiwyd i ddynodi cysylltiad neu berthynas fyd-eang rhwng pob un o'r partïon. Mae'n awgrymu cydlyniant, nid yn unig o fewn ffenomenau ond hefyd yn eu mynegiant.
Gallwn ddweud bod person yn gyson pan fydd yn cwrdd â dau ofyniad sylfaenol: 1. osgoi dweud neu glywed un peth a gwneud un arall, a 2. chadw addewidion ac ymrwymiadau rhywun. Felly, mae pobl gyson yn fwy rhagweladwy a dibynadwy. Rydyn ni'n gwybod beth i'w ddisgwyl ganddyn nhw a beth i beidio.
Mae cysondeb yn datgelu cryfder neu wendid ein cynllun moesol a'i gymhwysiad yn y byd go iawn. Dyma'r hyn sy'n caniatáu inni fod yn gyfeirnod ar gyfer pobl eraill, rhywun credadwy a dibynadwy sy'n trosglwyddo diogelwch a chytgord barn a gweithredu. Felly mae'n gweithredu fel glud cymdeithasol pwerus, tra bod ei absenoldeb yn cynhyrchu dryswch, ansicrwydd a diffyg ymddiriedaeth mewn perthnasoedd. Felly, gall cysondeb ddod yn elfen hanfodol i adeiladu lleoedd o ymddiriedaeth neu, i'r gwrthwyneb, o amheuaeth sy'n sbarduno gwrthdaro rhyngbersonol.
Am y rheswm hwn, rydym yn aml yn ei ddefnyddio fel ffon fesur ac elfen o farn. Rydym yn gwerthuso cysondeb eraill fel y gallwn wybod a yw eu gair yn ddibynadwy. Yn lle, mae anghysondeb yn cymryd cryfder moesol i ffwrdd. Mewn gwirionedd, credwn nad yw'n syniad da derbyn gwersi gan bobl anghyson.
Ond rhaid inni beidio ag anghofio, yn yr un modd ag yr ydym yn codi ein aeliau yn wyneb anghysondebau gwleidyddion a ffigurau cyhoeddus eraill, mae cysondeb yn ein tynnu ac yn ein hamlygu hefyd, fel yn chwedl y crancod. Nid oes unrhyw un yn rhydd o anghysondebau.
Mae adeiladu cysondeb yn broses gydol oes
Mae cysondeb personol yn cael ei adeiladu trwy gydol oes. Rydyn ni'n ei ddysgu fel plant, yn gyntaf yn y teulu, yna yn yr ysgol ac yn y gymdeithas. Mae rhieni, wrth gwrs, yn chwarae rhan enfawr wrth lunio'r ymdeimlad o gydlyniant, yn ogystal â'r system addysg.
Trwy gydol bywyd, rydyn ni'n dysgu mewn gwahanol ffyrdd, gan gynnwys trwy arsylwi ar yr hyn mae eraill yn ei wneud. Mewn gwirionedd, mae dysgu enghreifftiol, a elwir hefyd yn ddysgu trwy arsylwi, dynwared neu ddysgu dirprwyol, yn un o'r pwysicaf yn ystod plentyndod. Mae plant yn dysgu trwy wylio oedolion, sy'n dod yn fodelau rôl ac yn enghreifftiau iddynt. Felly, addysgu o gysondeb yw'r ffordd orau o ddatblygu'r gwerth hwn.
Fodd bynnag, nid yw dysgu trwy ddynwared yn unigryw i gam y babanod. Fel oedolion rydym yn parhau i arsylwi ymddygiadau ein cyfoedion a dysgu oddi wrthynt. Yn yr un modd ag y mae plant yn edrych at eu rhieni am bwyntiau cyfeirio penodol pan fyddant yn mynd ar goll mewn sefyllfa gymdeithasol, rydym ninnau hefyd yn edrych tuag at eraill pan nad ydym yn gwybod sut i ymddwyn.
Pan nad ydych yn siŵr, mae'n naturiol cymryd sylw o'r hyn y mae eraill yn ei wneud. Mae'n fecanwaith hynafol sy'n caniatáu inni osgoi camgymeriadau diangen neu sefyllfaoedd peryglus. Felly, gallwn barhau i gryfhau cysondeb personol fel oedolyn, gan hefyd nodi'r enghraifft y mae sefydliadau a systemau yn ei darparu. Yn y pen draw, mae pob cymdeithas a diwylliant yn cynhyrchu rhai safonau cysondeb.
Ond pan rydyn ni'n ymgolli mewn systemau sy'n normaleiddio anghysondeb, rydyn ni'n debygol o brofi anghyseinedd gwybyddol ac mae ein cydlyniad yn dioddef. Nid yw ein synnwyr o gydlyniant, mewn gwirionedd, yn statig ond yn hytrach mae'n ffurfiant byw sy'n symud ac yn addasu i amgylchiadau, gan allu dod yn asgwrn cefn i'n bywyd neu, i'r gwrthwyneb, yn gangen gyfochrog.
Pan fyddwn yn gaeth mewn cymdeithas lle caniateir lefelau uchel o anghysondeb, yn y bôn mae gennym dri phosibilrwydd, fel yr eglura'r athronydd Esther Trujillo. Y cyntaf yw rhoi’r gorau i’n syniadau a’n credoau, tra bod yr ail yn cynnwys addasu fel bod y system yn ein derbyn ni.
Y naill ffordd neu'r llall rydym yn ymdrechu i fod yn anghyson. Mae hyn yn golygu rhoi’r gorau i wneud yr hyn yr ydym ei eisiau neu ein gorfodi i feddwl yn wahanol. Yn y tymor hir, gall yr anghysondeb hwn gymryd drosodd, gan wneud inni deimlo fel impostors a cholli cysylltiad â ni'n hunain.
Y trydydd posibilrwydd yw dod yn ymwybodol na allwn newid cymdeithas gyfan i gyd-fynd â'n system gredo, felly mae'n rhaid i ni "fynd allan" i warchod ein cydlyniad. Mae hyn yn amlwg yn dod ar gost. Ac yn aml mae'n eithaf uchel.
Y gost a'r trap cysondeb
Mae cysondeb ym mhobman. Mae'n amlygu ei hun yn ein bod, yn gwneud ac yn dweud. Mae hefyd yn mynegi ei hun trwy ein penderfyniadau, yn enwedig pan fyddwn yn dewis beth i'w gadw a beth i'w ildio. Mae unrhyw benderfyniad cydlynol bob amser yn cynnwys ymwadiad. Felly, mae'r arfer o gysondeb yn awgrymu bod yn barod i roi'r gorau i rai pethau.
Fodd bynnag, mae'n bwysig peidio â syrthio i fagl cydlyniant, gan ei olygu fel cysyniad absoliwt o ran "popeth neu ddim". Gall cysondeb fod yn ffynhonnell cymhelliant ac asgwrn cefn bywyd ystyrlon, ond gall hefyd ddod yn rhwystr wrth ei gymhwyso'n anhyblyg. Dylai cysondeb fod yn gwmpawd, nid straitjacket. Pan fyddwn yn ei gymhwyso'n anhyblyg, mae'n gorffen ein gormesu a'n torri, gan ein cyflwyno i'w unbennaeth. Mae unbennaeth sydd yn y tymor hir yn tueddu i fod yn niweidiol.
Rydyn ni i gyd yn newid dros amser oherwydd y profiadau rydyn ni'n eu cael. Mae'n normal. Hunaniaeth seicolegol sy'n weddill ynghlwm wrth werthoedd sydd wedi colli eu raison d'etre ac nad ydynt bellach yn adlewyrchu pwy ydym ni na'r hyn yr ydym yn credu ynddo, dim ond i fod yn gyson. Offeryn ar gyfer byw yn well a bod yn fwy dilys yw cysondeb, nid bonyn i gael ei gadwyno iddo.
Ffynonellau:
Trujillo, E. (2020) I chwilio am gydlyniad. Ethig.
Vonk, R. (1995) Effeithiau Ymddygiad Anghyson ar Argraffiadau Person: Astudiaeth Amlddimensiwn. Bwletin Personoliaeth a Seicoleg Gymdeithasol; 21 (7): 674-685.
Y fynedfa Pwysigrwydd cysondeb fel gwerth mewn byd cynyddol anghyson ei gyhoeddi gyntaf yn Cornel Seicoleg.
