Było kiedyś spotkanie krabów. Przybyli zewsząd: ze spokojnych wód i wzburzonych oceanów, a nawet z rzek. Nigdy nie było takiej rozmowy, więc wszyscy czekali, żeby dowiedzieć się dlaczego.
Starszy krab przemówił:
- Przyjaciele, wezwałem was do rozmowy o bardzo złym nawyku, który mamy od wieków i który pilnie potrzebujemy zmienić.
Wszyscy byli zdumieni, dopóki młody krab nie zapytał:
- Co to za nawyk?
- Idź tyłem -, stary krab odpowiedział bez ogródek. - Wszyscy używają nas jako negatywnego przykładu i stworzyli okropny obraz nas. Zmiana będzie dla nas prawie niemożliwa, ale proponuję, aby matki uczyły swoje dzieci chodzenia do przodu. Nowemu pokoleniu będzie łatwiej, więc poprawimy swój wizerunek.
Obecni zgodzili się, a kiedy wrócili do domu, podjęli wysiłek, aby zalecenie wcielić w życie. Od tego momentu wszystkie urodzone kraby będą uczone chodzenia do przodu.
Matki zadawały sobie wiele trudu, aby prowadzić swoje potomstwo i nawet małe kraby z trudem poruszały nogami zgodnie z zaleceniami, ale postęp był minimalny, ponieważ był zbyt trudny.
Pewnego dnia jeden z młodych krabów zauważył, że jego rodzice chodzą tyłem szybciej i bez wysiłku.
- Dlaczego robią jedną rzecz, a uczą innej? - Kościoły.
Bez zwłoki spróbowali tego sposobu chodzenia i stwierdzili, że jest to o wiele łatwiejsze, więc przestali próbować iść do przodu.
Starszy krab musiał przyznać, że nie mógł poprosić młodych o coś, czego sami nie byli w stanie zrobić. Tak więc, jak zawsze, wszyscy szli tyłem.
Chociaż w rzeczywistości kraby nie chodzą do tyłu, ale na bok, ta bajka Félixa Maríi de Samaniego zwraca uwagę na znaczenie spójności jako wartości, zarówno w dziedzinie edukacji w życiu codziennym. W rzeczywistości spójność stała się jedną z najczęściej powtarzających się i eksponowanych wartości życia codziennego. Przynajmniej jego koncepcja, a nie praktyka.
Konsekwencja jako wartość i element osądu
Słowo „spójność” pochodzi z łaciny spójność, który służył do wskazania globalnego powiązania lub relacji między każdą ze stron. Zakłada spójność nie tylko w obrębie zjawisk, ale także w ich ekspresji.
Można powiedzieć, że dana osoba jest konsekwentna, gdy spełnia dwa podstawowe wymagania: 1. unikanie mówienia lub słyszenia jednej rzeczy i robienia innej oraz 2. dotrzymywanie obietnic i zobowiązań. Dlatego konsekwentni ludzie są bardziej przewidywalni i wiarygodni. Wiemy, czego się od nich spodziewać, a czego nie.
Konsekwencja ujawnia siłę lub słabość naszego schematu moralnego i jego zastosowania w realnym świecie. To właśnie pozwala nam być punktem odniesienia dla innych ludzi, kimś wiarygodnym i godnym zaufania, który przekazuje bezpieczeństwo i harmonię osądów i działań. Działa zatem jak potężny spoiwo społeczne, a jego brak powoduje zamieszanie, niepewność i nieufność w związkach. Dlatego spójność może stać się niezbędnym elementem budowania przestrzeni zaufania lub przeciwnie, podejrzliwości, które wywołują konflikty międzyludzkie.
Z tego powodu często używamy go jako miary i elementu osądu. Oceniamy spójność innych, abyśmy mogli wiedzieć, czy ich słowo jest wiarygodne. Zamiast tego niekonsekwencja odbiera siłę moralną. W rzeczywistości uważamy, że nie jest wskazane przyjmowanie lekcji od niekonsekwentnych ludzi.
Ale nie wolno nam zapominać, że w ten sam sposób, w jaki unosimy brwi w obliczu niekonsekwencji polityków i innych osób publicznych, konsekwencja nas obnaża i demaskuje, jak w bajce o krabach. Nikt nie jest wolny od niekonsekwencji.
Budowanie spójności to proces trwający całe życie
Osobista spójność jest budowana przez całe życie. Uczymy się tego jako dzieci, najpierw w rodzinie, potem w szkole iw społeczeństwie. Ogromną rolę w kształtowaniu poczucia koherencji, a także systemu edukacji odgrywają oczywiście rodzice.
Przez całe życie uczymy się na różne sposoby, w tym przez obserwację tego, co robią inni. W rzeczywistości uczenie się modelowe, znane również jako uczenie się przez obserwację, naśladowanie lub uczenie się zastępcze, jest jednym z najważniejszych w dzieciństwie. Dzieci uczą się obserwując dorosłych, którzy stają się dla nich wzorem i przykładem. Dlatego najlepszym sposobem na rozwijanie tej wartości jest uczenie od konsekwencji.
Jednak uczenie się przez naśladownictwo nie jest wyjątkowe dla stadium niemowlęcego. Jako dorośli nadal obserwujemy zachowania naszych rówieśników i uczymy się od nich. Tak jak dzieci szukają u swoich rodziców pewnych punktów odniesienia, kiedy gubią się w sytuacji społecznej, my również patrzymy na innych, gdy nie wiemy, jak się zachować.
W razie wątpliwości naturalne jest, aby zwracać uwagę na to, co robią inni. To prastary mechanizm, który pozwala nam uniknąć niepotrzebnych błędów czy niebezpiecznych sytuacji. Dlatego możemy nadal wzmacniać osobistą spójność w wieku dorosłym, jednocześnie zwracając uwagę na przykład, jaki dają organizacje i systemy. Ostatecznie każde społeczeństwo i kultura generuje pewne standardy spójności.
Ale kiedy jesteśmy zanurzeni w systemach, które normalizują niespójność, prawdopodobnie doświadczamy dysonansu poznawczego i cierpi na tym nasza spójność. Nasze poczucie koherencji w rzeczywistości nie jest statyczne, ale jest raczej żywą formacją, która porusza się i dostosowuje do okoliczności, mogąc stać się kręgosłupem naszego życia lub przeciwnie, gałęzią poboczną.
Kiedy jesteśmy uwięzieni w społeczeństwie, w którym dozwolony jest wysoki poziom niespójności, mamy zasadniczo trzy możliwości, jak wyjaśnia filozofka Esther Trujillo. Pierwszym z nich jest rezygnacja z naszych pomysłów i przekonań, drugi polega na przystosowaniu się, aby system nas zaakceptował.
Tak czy inaczej staramy się być niekonsekwentni. Wiąże się to z rezygnacją z robienia tego, czego chcemy lub zmuszaniem nas do innego myślenia. Na dłuższą metę ta niekonsekwencja może przejąć kontrolę, sprawiając, że poczujemy się jak oszuści i stracimy kontakt z samym sobą.
Trzecią możliwością jest uświadomienie sobie, że nie możemy zmienić społeczeństwa jako całości, aby pasowało do naszego systemu wierzeń, więc musimy „wyjść”, aby zachować naszą spójność. To oczywiście ma swoją cenę. I często jest dość wysoki.
Koszt i pułapka spójności
Spójność jest wszędzie. Przejawia się w naszym byciu, robieniu i mówieniu. Wyraża się to również w naszych decyzjach, zwłaszcza gdy wybieramy, co zachować, a z czego zrezygnować. Każda spójna decyzja zawsze wiąże się z wyrzeczeniem. Dlatego praktyka konsekwencji oznacza chęć rezygnacji z pewnych rzeczy.
Jednak ważne jest, aby nie wpaść w pułapkę koherencji, czyli jako pojęcie absolutne w kategoriach „wszystko albo nic”. Konsekwencja może być źródłem motywacji i podstawą sensownego życia, ale może również stać się przeszkodą, gdy jest stosowana sztywno. Konsekwencja powinna być kompasem, a nie kaftanem bezpieczeństwa. Kiedy stosujemy ją sztywno, w końcu nas uciska i łamie, poddając nas swojej dyktaturze. Dyktatura, która na dłuższą metę bywa szkodliwa.
Wszyscy zmieniamy się z biegiem czasu dzięki doświadczeniom, które mamy. To normalne. Pozostanie przywiązanym do wartości, które straciły rację bytu i nie odzwierciedlają już tego, kim jesteśmy lub w co wierzymy, byle być konsekwentnym, to psychologiczne samobójstwo. Konsekwencja jest narzędziem do lepszego życia i bycia bardziej autentycznym, a nie kikutem, do którego należy być przykuty.
Źródła:
Trujillo, E. (2020) W poszukiwaniu spójności. Etyczny.
Vonk, R. (1995) Wpływ niespójnych zachowań na wrażenia osób: badanie wielowymiarowe. Osobowość i społeczne Tablica Psychologia; 21 (7): 674-685.
Wejście Znaczenie spójności jako wartości w coraz bardziej niespójnym świecie po raz pierwszy opublikowano w Kącik Psychologii.
