Waxaan u badan nahay inaan u maleyneyno in caruurnimadu tahay marxalad aan fiicneyn, oo aan walwal iyo dhibaato lahayn. Dhab ahaantii, marka loo eego daraasad lagu sameeyay Jaamacadda California, waalidiin badan ayaa u muuqda inay yareeyaan welwelka iyo dareenka xun ee carruurtooda.
Shaki kuma jiro in caruurnimadu tahay marxalad nololeed oo cajiib ah, laakiin sidoo kale waxay noqon kartaa mid aad u adag. Carruurtu waxay baranayaan sidii ay u samayn lahaayeen dariiqooda adduunka oo dhan, waxay la kulmaan caqabado badan waxayna si ficil ah isu beddelaan maalin kasta.
Markaa waa inaan la yaab lahayn in boqolkiiba 13 dhalinyarada da'doodu u dhaxayso 10 iyo 19 ay qabaan xanuunka dhimirka ee la ogaaday, sida lagu sheegay warbixinta Unicef. Tiradan ayaa kor u kacday ilaa 20,8% gudaha Spain, oo ah dalka Yurub ee ugu badan ee cudurka dhimirka ee carruurta.
Nasiib darro, kaliya 20% carruurtan iyo dhallinyaradu waxay helaan daaweyn ku filan, sida uu qaboAmerican Psychological Association, taas oo ka digaysa in aan la kulanno cudur faafa caafimaadka dhimirka ee carruurnimada oo run ah.
Nasiib darro, waalidiin badan ayaa sugo waqti dheer si ay u raadsadaan caawimo nafsi ah. In la ogaado in ilmuhu ka jabay gacanta ama lugaha una baahan yahay daryeel caafimaad oo degdeg ah waa sahlan tahay, laakiin calaamadaha nafsaaniga ah ayaa aad u adag, sidaas darteed waalidku waxay ku wareeri karaan "waxyaalihii da'da" ama waxay u maleynayaan "Way dhaafi doonaan isaga". Si kastaba ha ahaatee, caawinta nafsiga ah ee dambe ayaa timaad, marba marka ka dambaysa sii qoto dheer ee dhibaatadu u sii qotonto oo ay sii weynaato waxyeelladeeda.
Goorma ayaa ilmaha loo geynayaa cilmu-nafsiga?
1. Dib u noqoshada marxaladihii hore ee horumarka
Xaalado badan, dabeecadda dib-u-celinta ayaa ah calaamadda digniinta ugu horreysa ee ubadku u baahan yahay caawinta cilmi-nafsiga. Marka kuwa yaryari ay aad u diiqadaan, waxay ku noqdaan marxaladaha hore ee korriinkooda si ay u dareemaan kalsooni dheeraad ah, sidaas darteed waxay lumiyaan xirfadihii ay heleen. Waa wax caadi ah in ay sariirta qoyaan mar kale, soo nooleeyaan welwelka kala tagga, riyooyinku soo noqdaan, ama ay yeeshaan cadho badan oo daran. Dib-u-noqoshadaan marxalad hore ee koritaaneed waa hab lagu weydiisto caawimaad.
2. Isbeddel ku yimaadda caadooyinka carruurta
Dhammaan carruurtu waxay leeyihiin korriin korriin waxayna maraan waqtiyo cuntooyin ka badan inta caadiga ah ama lumiyaan rabitaankooda. Laakin haddii aad ku aragto isbeddello waaweyn oo ku yimaadda cunnadaada ama hab-dhaqankaaga hurdada oo soconaya wax ka badan laba toddobaad, waa muhiim inaad isku daydo inaad fahamto sababta. Dhibaato hurdo la'aan, soo jeedka habeenkii oo soo noqnoqda, iyo riyooyinka qarowga ayaa laga yaabaa inay muujinayaan dhibaatooyin maskaxeed oo qotodheer oo ka muuqda isbeddelladan hurdadooda iyo caadooyinkooda cunto.
3. Waxaa soo baxaya cabsi iyo walaac xad dhaaf ah
Carruurnimadu maaha waqti aan walwal lahayn. Waa wax iska caadi ah in caruurtu ay bilaabaan ka werwerka aduunka ku hareeraysan, gaar ahaan markay korayaan. Maalmahan, waa wax caadi ah in fikirradoodu ay u dhaadhacaan masiibo ama dagaal waqti ka waqti oo ay muujiyaan cabsi iyo ammaan darro. Laakiin haddii welwelkaas iyo cabsidaasi ay xad dhaaf yihiin, ilaa heer ay saameeyaan dheellitirnaanta shucuurtooda ama xaddidaan hawlahooda caadiga ah, waxaa lagama maarmaan ah in ilmaha loo geeyo dhaqtar cilmi-nafsiyeedka si looga hortago dhibaatooyin kale oo halis ah oo soo koraya, sida khalkhalka walaaca ama cuqdad. .
4. Go'doon bulsho
Qaar ka mid ah carruurta iyo dhallinyaradu waxay u muuqdaan inay ka fog yihiin kuwa kale, sidaas darteed waxay jecel yihiin kalinimada. Haddii aad dareento in ilmahaagu uu waqti badan ku qaato kaligiis, iska fogeeyo asxaabtiisa oo uu diido habka asxaabta kale, waxaa laga yaabaa inuu la kulmo xaalad isku dhac ah, uu la ildaran yahay niyad-jab ama lagu cagajugleeyo. Xaaladda niyad-jabka, go'doomintan waxaa badanaa weheliya xiisaha muuqda ee waxqabadyada ay hore u heli jireen, sida ilmo jecel inuu baxo oo ciyaaro, oo aan doonaynin.
5. Kordhinta xanaaqa ama gardarrada
Carruurta iyo dhalinyarada, xanuunada nafsaaniga ah waxay isku muujin karaan calaamado ay ka mid yihiin xanaaq, xanaaq, iyo jawaabo degdeg ah. Qayb ahaan, tani waa sababta oo ah aagagga hore ee maskaxda ee ku lug leh is-xakamaynta wali si buuxda uma kobcin, sidaa darteed carruurtu waxay ku adag tahay inay xakameeyaan dareenkooda. Intaa waxaa dheer, carruurta iyo dhallinyaradu waxay sidoo kale la kulmaan niyad-jab weyn marka loo eego dib-u-dhacyada, kuwaas oo muujin kara naftooda habdhaqan burburin ah. Xaaladaha qaarkood waxay sidoo kale is-waxyeelayn karaan, dhibaato soo noqnoqota oo soo noqnoqota marxaladdan nolosha taasoo ay u adeegsadaan inay ka yareeyaan xiisadda niyadeed ee ay la kulmaan.
6. Dhibaatooyinka dugsiga
Haddi ubadka ama dhalinyaradu ay bilaabaan inay dhibaato kala kulmaan dugsiga, sababta waa in la helaa. Xanuunada sida ADHD, dysleksi, dysgraphia ama dhibaatooyinka waxbarashada ayaa la ogaadaa marka caruurtu bilaabaan inay dugsiga tagaan. Sidoo kale, haddii carruurtu ay ku adag tahay waqti adag, waxay u badan tahay inay ku adag tahay inay la socdaan fasalka, sidaas darteed wax qabadkooda tacliineed ayaa dhibaya. Xaaladaha kale, dhibaatooyinkani waxay isku muujin karaan habdhaqan dagaal leh oo ay la yeeshaan macallimiinta ama ardayda fasalka. Sidaa darteed, waxaa muhiim ah in aad la socoto hab-dhaqanka carruurtaada iyo waxqabadkooda waxbarasho.
7. Isbeddellada Somatic
Marar badan carruurtu ma helaan erayo sax ah oo ay ku muujiyaan waxa ay dareemayaan ama ay ka welwelayaan, sidaas darteed waxay ku dhameeyaan murugada nafsiga ah. Madax-xanuun soo noqnoqda, alopecia areata, calool-mareenka ama dhibaatooyinka maqaarka, iyo sidoo kale tics neerfayaasha ayaa ah qaar ka mid ah siyaabaha ay dhibaatooyinka niyadeed isu muujiyaan.
Haddii aad shaki ka qabtid, had iyo jeer way fiican tahay inaad raadsato caawimada cilmi-nafsiga. Waxaa muhiim ah in waalidku ka fogaadaan fikradaha masiibada ah oo aysan rumaysnayn in haddii ay ubadkooda u geeyaan cilmu-nafsiga, kuwa kale waxay ku dhejin doonaan calaamad xun oo isaga ceebeynaya.
Raadinta caawimo khaas ah macnaheedu maaha in ubadka ama dhallintu ay u baahan yihiin in la maro daawaynta caafimaadka dhimirka ee muddada dheer. Kiisas badan ayaa lagu xallin karaa dhowr fadhi oo la-talin ah iyo/ama faragelin qoys. Dhibaatada dhabta ah maaha in la raadsado caawimo sababtoo ah xaaladdu way ka sii dari kartaa.
Sidaa darteed, waa muhiim inaad la socoto welwelka carruurtaada. Taageer iyaga, muuji naxariis, una sheeg inay kugu kalsoonaan karaan marka ay dhibaato haysato. Oo haddii carruurtu u baahan yihiin cilmi-nafsiga, taas xusuusnow "Daawaynta maaha mid loogu talagalay kuwa waalan. Waxaa loogu talagalay kuwa raba inay mas'uul ka yihiin shucuurtooda ", sida ay sheegeen xirfadlayaasha qaybta.
Sources:
(2022) Estado Mundial de la Infancia 2021. In: UNICEF.
Lagattuta, KH; Sayfan, L. & Bamford, C (2012) Ma garanaysaa sida aan dareemo? Waalidiintu way dhayalsadaan welwelka waxayna qiimeeyaan yididiilo xad-dhaaf ah marka loo eego is-sheegida ilmaha. Joornaalka cilmu-nafsiga carruurta; 113 (2): 211-232 .
DeAngelis, T. (2004) Dhibaatooyinka caafimaadka maskaxda ee carruurta oo loo arko inay yihiin ' faafa'. APA; 35 (11): 38.
Albaabka laga soo galo 7 calaamadood oo digniin ah oo muujinaya inaad u baahan tahay inaad u kaxayso ilmo dhakhtarka cilmi-nafsiga waxaa markii ugu horreysay lagu daabacay Geeska cilmi nafsiga.
