Onye ọ bụla nwere echiche nke ya, ọ dị mma. N'ezie, ọ dị mma ma na-achọsi ike ka onye ọ bụla na-emepụta echiche nke ya. Nsogbu bụ na anyị na-ekwupụta echiche n'amaghị. Na-egwupụtaghị egwu. Enweghị ahụmahụ. Enweghị ihe akaebe. Na-echeghị…
Anyị na-ekwupụta echiche maka ya. Ma mgbe ahụ, anyị na-atụ anya ka echiche ndị ahụ bara uru na ndị kwesịrị nlebara anya dị ka nke ndị nwere ahụmahụ n'okwu ahụ. Onye abanyela miri emi, onye na-echegbu onwe ya na-arụ ụka na data, eziokwu na mgbagha.
Anyị kwesịrị ikwu naanị echiche banyere ihe anyị nwere ike ịgbachitere
“Onye ọ bụla nwere ikike ikwu okwu; Ikike a gụnyere ikike ịghara inye nsogbu n'ihi echiche mmadụ, nyocha na ịnata ozi na echiche, na ikesa ha n'enweghị oke, site n'ụzọ ọ bụla. pụtara isiokwu 19 nke Nkwupụta Ụwa Nile Maka Ihe Ndị Ruuru Mmadụ.
Agbanyeghị, ọtụtụ mmadụ na-akwụsị n'ahịrị nke mbụ, na-eleghara otu ahịrịokwu dị mkpa anya: "nyochaa ma nata ozi na echiche". Onye ọkà ihe ọmụma Australian Patrick Stokes malitere site n'ebe a iji kwupụta na na klas ya alla Mahadum Deakin ọ dịghị onye nwere ikike ikwupụta echiche ọ gwụla ma ha nwere ike ịgbachitere ọnọdụ ha. N'ụzọ dị otú a, ọ na-agbalị ịkụziri ụmụ akwụkwọ ya iwulite na ịgbachitere esemokwu, yana ịmata mgbe nkwenye na-ekwetaghị na ọ bụ oge ịkwụsị.
Stokes na-ekwu na anyị na-echekarị nke ahụ "Anyị nwere ikike ikwupụta echiche anyị n'efu" ọ na-aghọ ihe ngọpụ ịghara ikweta na anyị ezighị ezi ma ọ bụ ọbụna jidesie nkwenkwe ndị na-apụghị iguzogide mwakpo nke eziokwu ma ọ bụ ezi uche. Na omume ọ na-aghọ abbreviation nke "Enwere m ike ikwu ma ọ bụ chee ihe m chọrọ na-enweghị onye ọ bụla anwa anwa ịgọnarị ya."
N'ụzọ bụ isi, àgwà a na-eri nri ụgha nhata n'etiti ndị ọkachamara na ndị na-amaghị ihe, n'etiti ndị raara ndụ ha nile na ọmụmụ nke "Dragonflies nke Cochinchina" na ndị na-agụ nkenke banyere ha na Wikipedia ma ọ bụ na ụfọdụ ndị ọzọ na ibe nke dubious ntụkwasị obi. .
N'ụzọ doro anya, nha ụgha a na-akawanye njọ n'okwu ihu ọha, karịsịa n'oge ọgba aghara nke a na-ejighị n'aka, mgbe ntụkwasị obi na usoro omenala na-akụda ma na-achọ "eziokwu" ọhụrụ ịrapara na ndị gurus ịgbaso.
Ikwupụta echiche bụ ihe ziri ezi, mana… kedu ihe bụ echiche?
Heraclitus dị iche n'etiti echiche ma ọ bụ ike - ihe anyị na-ewere dị ka ihe efu ma ọ dịtụbeghị mgbe anyị jụrụ ajụjụ na n'ime ala anyị enweghị ike ịkọwa - na ihe ọmụma. Ọmụma bụ ịmara na "1+1=2" ma ọ bụ na "enweghị okirikiri gbara okirikiri". N'aka nke ọzọ, echiche na-enwekarị ọ̀tụ̀tụ̀ dị ukwuu nke isiokwu na ejighị n'aka.
Echiche bụ ebe dị n'etiti ihe ọmụma anyị na nkwenkwe anyị hibere maka ụwa na atụmanya anyị, mmasị na ọchịchọ anyị, na-adabere na echiche nke onwe anyị mgbe niile.
Ọ bụ aghụghọ mana ọ dị mkpa dị iche.
Ọ bụrụ na anyị abụghị ndị ọkachamara n'otu isiokwu, ọ bụ ihe kwesịrị ekwesị anyị ikwupụta nkwenkwe n'ụdị echiche. Anyị nwere ike ịsị: "Echere m na ike anyanwụ dị ọnụ ala karịa hydroelectric." Mana anyị na-emehiekwa ọtụtụ mgbe n'igosipụta mmasị anyị n'ụdị echiche, dịka ọmụmaatụ: "Echere m na chocolate dị ụtọ karịa strawberries."
N'ezie, nsogbu dị n'iji echiche nke "echiche" kọwaa okwu abụọ na-amaliteghị n'otu echiche ahụ. Nke a bụ uzommeputa zuru oke maka esemokwu yana maka ịdaba n'ime mkpokọta na nkwekọ na-enweghị isi.
Anyị nwere ike ịdị iche na nkwenye na ihe ọmụma site n'inye data, nyocha na ihe kpatara ya. Agbanyeghị, anyị enweghị ike ịrụ ụka gbasara mmasị. Ọ bụrụ na mmadụ na-ahọrọ chocolate ka strawberry, ọ dịghị ihe ọjọọ ma ọ bụ ihe na-emegide ya. Ọ dịghị ihe ọ bụla ị ga-ekwu.
Nsogbu na-ebilite mgbe ndị mmadụ na-ekwupụta mmasị, atụmanya ma ọ bụ echiche efu ha n'ụdị "echiche" ma na-emegharị ha na eziokwu. N'okwu ndị a, a na-ebute "ikike ikwupụta echiche" n'ime egwuregwu, nke na-edugakarị n'ịhazi echiche nke ndị na-amaghị ihe na echiche na echiche nke ndị ọkachamara.
Ikike ịjụ echiche
Taa echiche dị iche iche na-ejupụta n'isiokwu ọ bụla. Ịnweta ịntanetị enyela onye ọ bụla ohere ịghọ ọkachamara na ọrịa na-efe efe, ndọrọ ndọrọ ọchịchị, egwuregwu, ọdachi ndị na-emere onwe ya, akụnụba, ọgwụ ma ọ bụ nkà mmụta uche. Obi abụọ adịghị ya, ọ dị mkpa ka onye ọ bụla mepụta echiche banyere ọdịnihu nke ụwa na ihe omume, ma nke a apụtaghị na-eme ka a ga-asị na echiche a bụ eziokwu zuru oke ma na-eche na onye ọ bụla ọzọ na-ezighị ezi.
A na-akwado eziokwu site na data na ihe akaebe mgbe echiche bụ nkwupụta nke onwe anyị nke mmetụta ma ọ bụ echiche anyị, nke nwere ike ma ọ bụ na-adabere na data. N'ezie, ọtụtụ n'ime echiche anyị na-adabere na mmetụta uche, ahụmahụ na ụkpụrụ onwe onye.
N’ihi ya, nkebi ahịrịokwu bụ́ “igosipụta echiche bụ ihe ziri ezi” pụtara na ọ dịghị onye pụrụ igbochi anyị ikwu ihe anyị chere. Ọ dịghị onye ga-egbochi onye ọ bụla ikwu na ụwa dị larịị, dịkwa n'elu nnukwu nduru.
Otú ọ dị, "ikike ikwupụta echiche" apụtaghị na a ga-ewere echiche ndị a dị ka ndị na-achọ "eziokwu" ma ọ bụ echiche ndị nwere ike ịghọ akụkụ nke ihe ọmụma mkpokọta. Onye ọ bụla nwere ike ikwupụta echiche ya, mana nke ahụ apụtaghị na echiche ha bara uru ma ọ bụ bara uru, n'agbanyeghị ihe "ndị na-eche echiche" ndị na-agbasawanye ebe niile na-ekwu.
Ya mere, oge ọzọ anyị na-ezute onye na-eji "ikike ikwupụta echiche" dị ka nanị arụmụka na-agbachitere echiche ha, ọ ga-abụ ihe na-akpali ịjụ ha ihe mere ha na-eche echiche ha bara uru, kama ịdaba n'ime a akpali mmasị arụmụka banyere. mmasị ha. , ahụmahụ ma ọ bụ ụkpụrụ.
Na oge ọzọ a na-anwa anyị ikwu echiche banyere ihe anyị na-amaghị nke ọma, anyị kwesịrị icheta okwu Leonardo da Vinci: "Aghọ aghụghọ kachasị ukwuu nke ụmụ nwoke na-ata bụ echiche nke ha." Ọ ka mma ige ntị, gụọ, mụta na ịtụgharị uche karịa ịgagharị ụwa n'ụdị na-ezisa "ndị na-eche echiche".
Isi mmalite:
Stokes, P. (2014) Mba, I nweghị ikike n'echiche gị. N'ime: Sayensị IFL.
Chong, D. (1993) Otú ndị mmadụ si eche echiche, echiche, na mmetụta banyere ikike na nnwere onwe. American Journal of Political Science; 37 (3): 867-899.
Ọnụ ụzọ Ikike ikwupụta echiche anaghị eme ka ọ dị irè mbụ e bipụtara na Nkuku nke Psychology.
