Mukufamba kwehupenyu isu tinorarama akawanda mamiriro anogadzira akasiyana anobata nyika. Tinoseka tichichema. Tinotsamwa uye tinoyanana. Tinovenga uye tinoda. Zviitiko izvozvo - uye mararamiro atinoita nekuzvipinza mukati - zvakakosha kune hutano hwedu hwepfungwa,nepfungwa dzakati uye kukura kwomunhu.
Muna 2002, nyanzvi yepfungwa uye nyanzvi yezvemagariro evanhu Corey Keyes akaita chidzidzo chinonakidza zvikuru, zvisinei nemigumisiro inovhiringidza. Keyes akashamisika kuti kubudirira kwevanhu chii uye kuti vangani vanhu vanobudirira chaizvo. Akatenda kuti "kukura" (kubudirira) zvinoreva kurarama muhutano hwakakwana hwekushanda hunoonekwa nekutenda, kukura uye kusimba apo tinochengetedza hutano hwedu hwepfungwa.
Kuora mwoyo, kune rumwe rutivi, inzvimbo yepakati umo pasina kukanganisa kwepfungwa sekudaro, asi tinokundikana kukudziridza kugona kwedu kwakazara, zvekuti tinogona kutsanangura hupenyu hwedu se "husina chinhu". Iko kunzwa kwekumira, kusagutsikana uye kunyarara kupererwa kana kurega basa kwatinopera pasina kubudirira mune chero chinhu chakakosha.
Basa rake rechirwere chechirwere chakaratidza kuti muUnited States chete 17,2% yevanhu vakuru "vanokura", 14,1% vanotambura nekuora mwoyo kukuru, uye vamwe vose vanopera simba. Kwakanga kusiri kuti vakanga vane utano husina kunaka hwendangariro, asi vakanga vasiri kufambira mberi.
Dambudziko nderekuti kupera simba hakurevi kumira, asi kunowedzera kaviri mikana yekuva nedepression. Nekufamba kwenguva, zvinoitawo kuunza kushushikana kwakanyanya mupfungwa, zvichikonzera kudzikira kwepfungwa uye kudzikisira zviitiko zvezuva nezuva uye kugona kushanda. Naizvozvo, haasi maonero akanaka oupenyu.
Unoziva sei kana isu tichapera simba kana "kutumbuka" semunhu?
Muna 2011, nyanzvi dzepfungwa Barbara L. Fredrickson naMarcial F. Losada veYunivhesiti yeMichigan vakaita chimwe chiedzo chinonakidza pamusoro pe "maruva" evanhu umo vakabvunza kuti ndezvipi zvinhu zvingafanotaura kana isu tichapera simba kana kubudirira semunhu.
Pane dzidziso yekuti manzwiro akanaka akashanduka epfungwa akawedzera mikana yemadzitateguru edu ekupona nekubereka. Kusiyana nemanzwiro asina kunaka, ayo anoganhurira mafungiro edu kuzviito zvakati zvinoponesa upenyu, zvakadai sokurwa kana kupindura nendege; manzwiro akanaka anowedzera mutsara wemafungiro nezviito zvedu, zvakadai sekuongorora nekutamba, nokudaro kufambisa kushanduka kwemaitiro.
Miedzo inotsigira pfungwa iyi. Tsvagiridzo yakaitwa paYunivhesiti yeMichigan yakawana kuti manzwiro asina kunaka anoderedza kwekanguva mifungo yemafungiro nechiito, nepo manzwiro akanaka achiawedzera. Naizvozvo, mabhenefiti emanzwiro asina kunaka anokurumidza, akadai sekuponesa hupenyu hwedu, nepo mabhenefiti emanzwiro akanaka anoyemurwa mukufamba kwenguva, nekuti anotibatsira kugadzira hukama hwemagariro, kugadzira nzira dze kubata adaptive uye uve neruzivo rwakakura rwenzvimbo yakapoteredza.
Semuenzaniso, maitiro akanaka akadai sekufarira uye kuda kuziva zvinotungamira mukutsvagisa uye nekudaro ruzivo rwakadzama pane maitiro asina kunaka akadai sekufinhwa uye kutsoropodza. Positivity inokurudzira kuongorora uye inogadzira mikana yekudzidza nepo kusafarira kunokurudzira kunzvenga, saka tinogona kunge tiri kurasikirwa nemikana yakanaka yekudzidza zvakawanda nezvenyika yakatitenderedza.
Sezvo manzwiro akanaka achikurudzira maitiro akazaruka, nekufamba kwenguva tinogadzira mamepu chaiwo ekuziva zvakanaka nezvakaipa munharaunda yedu. Ruzivo irworwo runova chinhu chomunhu oga chatichagara tiinacho. Kunyangwe manzwiro akanaka ari echinguvana, zviwanikwa zvedu zvatinounganidza munguva idzodzo dzezvakanaka zvinogara.
Sezvo zviwanikwa izvi zvichiwanda, zvinoita senge "reservoir" yatinogona kukwevera pairi kugadzirisa kutyisidzira uye kuwedzera mikana yedu yekupona, pamwe nekunzwa zviri nani. Naizvozvo, kunyangwe kana manzwiro akanaka achipfupika, anogona kukonzeresa maitiro ane simba anokurudzira kugara zvakanaka, kukura uye kusimba.
Mune mamwe mazwi, migumisiro yemafungiro akanaka inounganidza uye inobatanidza nekufamba kwenguva, kuitira kuti vanhu vashandure, vavandudze hutano hwavo hwepfungwa, vaite kuti vabatanidzwe, vawedzere kusimba, uye vakwanise kupindura zvakanyanya kumatambudziko. Naizvozvo, ndiwo chinhu chinokosha pakubudirira.
Mushumo wakakomba wekubudirira kwevanhu
Fredrickson naLosada vakaita bvunzo dzinoverengeka pavatori vechikamu kuti vaongorore zvese kubva kuhutano hwavo hwepfungwa kusvika pakuzvigashira, chinangwa chehupenyu, kugona kwezvakatipoteredza, hukama hwakanaka nevamwe, kukura kwemunhu, danho rekuzvitonga, pamwe nekubatanidzwa uye kugamuchirwa munharaunda.
Uyezve, husiku hwega hwega, kwemazuva makumi maviri nemasere akateedzana, vatori vechikamu vaifanira kuratidza kuburikidza newebhu application iyo manzwiro avaive vasangana nawo masikati, akanaka uye asina kunaka.
Nokudaro vakawana kuti vanhu vakabudirira vakawana zvishoma 2,9 manzwiro akanaka pamanzwiro ega ega asina kunaka.
Zvakadaro, nyanzvi dzepfungwa idzi dzinoyambirawo kuti pasina manzwiro asina kunaka, maitiro edu ehunhu anongoita calcase. Ichi ndicho chikonzero ivo vachitaura kune izvo zvavanodaidza kuti "kusava nehanya kwakakodzera," izvo zvinoita basa rakakosha mukuoma kwakaoma kwekutumbuka kwevanhu.
Gottman, semuenzaniso, akawana kuti kunetsana kunogona kuva tsime rine hutano uye rinobereka rekusava nehanya kune vakaroorana, nepo kutaura kwekusema uye kuzvidza kunowedzera kukanganisa. Izvi zvinoreva kuti hazvisi zvese zvisina kunaka zvakafanana "zvakashata".
Kusaremekedza kwakakodzera saka mhinduro inodiwa, asi chete kana ichiitika kwenguva shoma uye mumamiriro ezvinhu chaiwo. Nekune rumwe rutivi, kusava nehanya kusina kufanira kunowanzova mamiriro ekutora uye akazara ayo anotonga hupenyu hwedu hwepfungwa kwenguva yakareba, achitidzivisa kukura.
Chokwadika, hunhu hunotibvumira kubudirira somunhu hunofanirawo kuva hwakakodzera uye hwechokwadi. Fredrickson naLosada vakaona kuti maruva anomira kana kutotanga kuparara kana hukama hwasvika 11,6 zviitiko zvakanaka pane chimwe nechimwe chakashata. Nyaya iripo ndeyekuti "yakawandisa", kunyangwe "yakanaka", haina kunaka.
Mupfungwa iyi, zvimwe zvidzidzo pamusoro pemaitiro asina kutaura zvakaratidza kuti kunyemwerera kwenhema kana kusabatanidzwa kunogadzira chiitiko chimwe chete chehuropi chine chekuita nemanzwiro asina kunaka uye chinomutsa basa remoyo risingaite, zvichiratidza kuti fake positivity inogona kunge isina kunaka.
Kazhinji, dzidziso yemaruva evanhu (human flourishing theory) inoratidza kuti zvinoenderana nemasimba anosanganisirwa zviitiko zvakanaka nezvakaipa muchikamu chakakodzera. Aya masimba haadzokorore asi anogadziridza uye anochinjika zvakanyanya, asi panguva imwechete yakagadzikana; ndiko kuti, tinofanira kuwana imwe kurongeka mumhirizhonga, asi tichisiya musuwo wakavhurika kune mutsva.
Zvinyorwa:
Fredrickson, BL & Losada, MF (2005) Positive Affect uye Complex Dynamics yeKubudirira Kwevanhu. Am Psychol; 60 (7): 678-686.
Fredrickson BL & Branigan CA (2005) Manzwiro akanaka anowedzera chiyero chekutarisisa uye kufunga - chiito repertoires. Kuziva uye Emotion; 19: 313-332.
Keyes, C. (2002) The mental health continuum: kubva mukuora mwoyo kusvika pakubudirira muupenyu. J Health Soc Behav;
Rosenberg, EL nevamwe. Al. (2001) Kubatana pakati pechiso chekutsamwa uye chenguva pfupi myocardial ischemia muvarume vane coronary artery disease. Emotion; (1): 2-107.
Ekman, P. et. Al. (1990) Kunyemwerera kweDuchenne: kutaura kwemanzwiro uye physiology yehuropi. J Pers Soc Psychol; (43): 2-207.
Kupinda Kuti tibudirire semunhu, tinoda zviitiko zvitatu zvakanaka zvechiitiko chimwe nechimwe chisina kunaka yakatanga kubudiswa muna Kona yePsychology.
