Kana hupenyu huchifambisa "pawns" dzayo, ipapo yedu nguva inouyawo. Dambudziko, kudzoka shure kana kunetsa mamiriro acho anongova chikamu chenyaya. Chimwe chikamu chakanyorwa nesu. Zvichienderana nezano re kubata (kusangana) isu tinosarudza, iyo nyaya inogona kupera zvakanaka kana zvakaipa.
Mupfungwa yakajairwa, hapana marongero pa se se kubata chakanaka kana chakaipa. Izvo zvese zvinoenderana nemamiriro ezvinhu. Mune mamwe mamiriro ezvinhu zviri nyore kurwa uye kune vamwe zviri nani kutiza. Dzimwe nguva zvinobatsira kubhadhara uye dzimwe nguva zvirinani kurega. Tinofanira kuva nekungwara kwepfungwa zvakafanira kuziva kuti ndeipi nzira yakakodzera kwazvo panguva imwe neimwe.
Nekudaro, kazhinji yenguva isu tinoita otomatiki nekushandisa marongero kubata "Yakatemerwa" yatakatoshandisa pane dzimwe nhambo. Kana isu tichijaira kushandisa nzira dzekudzivirira, isu tinogona kuita mune izvo zvinozivikanwa se "chengetedzo kutsvaga maitiro".
Ndeapi maitiro ekuchengetedza?
Kudzivirirwa kutsvaga hunhu ndidzo hunhu hwatinotora kudzivirira kana kudzikisira mhedzisiro yemamiriro kana chiitiko chatinoona sekutyisidzira. Naizvozvo, chinangwa chavo chikuru ndechekutiita kuti tinzwe takachengeteka uye nekukasira kubvisa marwadzo kana kuzvidya mwoyo izvo zvinounzwa nemamiriro aya.
Kuchengetedza maitiro inzira dzatinoshandisa kuti tinzwe takachengeteka mukutarisana nemamiriro ezvinhu anotyiwa. Muzviitiko zvakawanda idzi hunhu hwakavanzika kuburikidza nahwo tinonamatira kune chimwe chinhu chinoita kuti tinzwe takachengeteka uye takachengetedzwa, zvichitibatsira kuti tigare munzvimbo inotivenga uye ichideredza huwandu hwekunetseka.
Muchokwadi, muhupenyu hwezuva nezuva, isu tinowanzo shandisa maitiro akachengeteka akasiyana tisingazive nezvawo. Kuisa maoko edu muhomwe kana tichinzwa kusagadzikana kana kuisa maoko edu kumwe kunhu kana vachidedera mimwe mienzaniso yemaitiro ekuchengetedza.
Kutaura zvakawanda kudzivisa kunyarara, tichiregeredza munhu anoita kuti tisagadzikane, takagara kuseri kweimba yemusangano kuitira kuti tisakwezva, kutamba nepenzura patinotya kana kutarisa kudivi patinonzwa kucherechedzwa mamwe maitiro e kuchengetedzwa kwemazuva ese kunotibatsira kukunda zvirinani kusagadzikana kwenzanga.
Chikamu chakatarisana neichoicho hachisi zano rakanaka
Dambudziko nemaitiro ekudzivirira nderekuti, kunyangwe ivo vachiburitsa zororo kwechinguva kubva mukushushikana uye kusagadzikana, mune yepakati nepakati yakareba vanowedzera kupisa kuzvidya mwoyo uye maitiro ekudzivirira. Muchokwadi, maitiro ekuchengetedza anozivikanwa se kubata kukwana kana kuzvidzivirira, uye maCognitive Behaeveal Therapy nyanzvi dzinokurudzira kudzivisa kana kuvasiya zvachose.
Kuchengetedza maitiro kunogona kuva chipingamupinyi ku kurwisa kuzvidya mwoyo padanho rekurapa. Vanhu vanotambura nekutya kwekutya uye agoraphobia, semuenzaniso, kazhinji vanogara padhoo kuti vakwanise kubuda nekukasira kana kungoenda kunzvimbo dziri padhuze nezvipatara kana ma pharmacy kwavanogona kuvabatsira.
Kuenderera mberi kwekutarisa kunoitwa nevanhu vane obsessive-kumanikidza kusagadzikana ndeumwe muenzaniso wekuchengetedza maitiro kudzikama, pamwe nekuisa yakawanda mameji kuitira kuti vanhu varege kuona kutsvuka, mune vakadzi vanotambura nekushushikana munharaunda kana kutya kutaura pachena.
ari hypochondriacsPanzvimbo iyoyo, ivo vanowanzo shandisa "zvishamiso zvinodhaka" kuti vanzwe kudzikama uye kuenda kuna chiremba vachienderera mberi kuti vabvise hutachiona hwakakomba. Zviripachena, zvese izvi maitiro ekuchengetedza haana kuitirwa kurapa dambudziko kumashure, asi kudzikisa zviratidzo nenzira yakakodzera.
Nechikonzero ichi, maitiro ekuchengetedza anotendwa kuti anoita zvinopesana nekushushikana kwekuzvidzivirira nekudzivirira zviitiko zvisinga tsanangurire njodzi. Kana munhu akanyanyisa asingaregi kugeza mawoko achienderera nekutya kusvibiswa, semuenzaniso, havazokwanisa kuona kuti hapana chinoitika kana vakageza maoko zvishoma.
Kutarisa pamasaini ekuchengetedza kunoderedza kugadziriswa kweruzivo nezve izvo zvinotyisidzirwa, zvichitadzisa munhu kuti azvionere wega kuti mamiriro ezvinhu ane njodzi here kana kuti kwete. Muzviitiko zvakawanda, muchokwadi, maitiro ekuchengetedza anopedzisira abatanidza kunzwa kwenjodzi. Semuenzaniso, kana munhu ane kushushikana munharaunda achitaura nekukurumidza kuti abude munzvimbo inonetsa nekukasira, hunhu uhwu huri kuratidza kumuviri nepfungwa kuti vari mumamiriro ezvinhu ane njodzi uye kuti vanofanirwa kuita chimwe chinhu kuti vagare vakachengeteka, izvo anopedzisa nekusimbisa kutya kwake.
Maitiro akafanana anogona zvakare kudzivirira munhu kubva mukukudziridza pfungwa yekugona nharaunda nemhinduro dzake, nekudaro kudzikisira kugona kwake kurarama, nekuti kugona kubata nemamiriro ezvinhu anotyiwa kunogara kuchitsamira pakuwanikwa kwea "marwadzo ekunze". Mune mamwe mazwi, munhu anozopedzisira avakurira kupindwa muropa neaya maitiro ekuchengetedza, izvo zvinomutadzisa kukudziridza kuzvivimba uye kuvimba kwaanoda kuti agone kugadzirisa kutya kwake uye kunetseka.
Kuzvidya mwoyo kunomuudza kuti asarudze chengetedzo, asi kazhinji kuti akunde kumwe kutya zvinotofanira kumanikidza uye kunzwa kusagadzikana.
Ndeapi maitiro ekuchengetedza maitiro anogona kubatsira?
Kunyange chiri chokwadi kuti hunhu hwekuchengetedza hunogona kukonzeresa kupindwa muropa ne "marwadzo ekunze", izvo zvinogona kusimbisa pfungwa yekuti chimwe chiitiko chine njodzi, hazvisi zvechokwadi kuti mune dzimwe nguva vanogona kubatsira vanhu kuti vazviburitse zvishoma nezvishoma kuzvinhu zvinokanganisa uye kunetsa apo uchichengeta imwe nhanho yekutonga, iyo inogona kubatsira kudzikisira kutya uye kudzivirira.
Izvi zvinoreva kuti maitiro ekuchengetedza anogona kushandiswa kana achitibvumidza isu kuwedzera zvishoma nezvishoma kushivirira kwedu kumamiriro ezvinhu anotyiwa kana anotikonzera kusagadzikana. Tinogona kuvashandisa sedombo rekutsika kudzikisira kuzvidya mwoyo patinosangana nemamiriro akadaro.
Zvisinei, tinofanira kugara takangwarira kuti varege kuva "vekunze vanonyengera" vatinozojairira nekuti pakadai havazotibatsire, asi vozova zano kubata chikamu chechokwadi. Mukuita, zvinoita sekunge isu tinosarudza kungotarisa hafu yepasi asi tichiregeredza rimwe divi.
Zvinyorwa:
Milosevic, I. & Radomsky, A. (2008) Maitiro ekuchengetedza hazvireve kuti anopindira pakurapa kwekuratidzira. Maitiro Okutsvakurudza uye Therapy; 46: 1111–1118.
Sloan, T. & Telch, MJ (2002) mhedzisiro yekuchengetedza-kutsvaka maitiro uye kutungamirwa kwekutyisidzira kutarisazve pakuderedza kutya panguva yekuratidzwa: Kuongorora kwekuyedza. Maitiro Okutsvakurudza uye Therapy; 40: 235-251.
Rachman, SJ (1983) Iyo shanduko yeagoraphobic yekuzvidzivirira maitiro: Dzimwe mikana mitsva. Maitiro Okutsvakurudza uye Therapy; 21: 567-574.
Kupinda Kudzivirirwa maitiro, kusangana kwakasarudzika neicho chaicho yakatanga kubudiswa muna Kona yePsychology.
