I le pule malosi o le mafaufau lelei ma le suamalie o fuaiupu faaosofia, e le o lelei le vaai i le taulai atu o tatou manatu i le leaga. Ia tatou aloese mai mea leaga e pei o le mala ma taumafai e aveese le le mautonu mai o tatou olaga. Peitaʻi, i senituri ua mavae, sa iai foʻi se isi auala a le ʻau Setoiko. Na latou manatu e tatau ona tatou sauniuni mo le sili ona leaga i le auala sili ina ia aua neʻi faateʻia i tatou i faafitauli.
E le pei o le fa'ata'ita'iga lautele o lo'o taula'i i le fa'aosoina o se tali lelei fa'ale-mafaufau ma le tino, o le Praeeditatio Malorum fa'ata'ita'iina e le au Stoics, e manatu o se faiga fa'aaliga le lelei, e fa'ata'ita'iina i'uga sili ona leaga i fa'aaliga moni o le olaga e fa'avaivaia ai i tatou ma saunia ai i tatou e feagai ma fa'aletonu moni o le olaga, feagai ma fa'afitauli, ma fa'aosofia ai lagona fa'afetai mo le olaga.
La Praemeditatio Malorum, o le mea moni, e le o se mafaufauga le mautonu, ae o se faatinoga o le malosi ma le lotofaafetai. O lona sini e le o le lofituina i tatou i le anoanoai o mala e ono oo mai ia i tatou, ae ia saunia i tatou e faafeagai ma i latou e ala i le taofia o i latou mai le faateia o mea e lei faamoemoeina. O le mea o loʻo taumafai lenei metotia e fai o le atinaʻeina o se vaaiga i le mea moni e pei ona i ai, e aunoa ma le faʻafefeteina.
O le amataga o le Stoic technique Praeeditatio Malorum
O le vaaiga le lelei, pe futurorum malorum præmeditatio, o se auala o fesilisili na fananau mai ma le au faifilosofia Cyrenaic, ae na talia ma faalauiloaina e le au Setoiko. O le mea moni, na lauiloa le metotia i le lolomiina o tusi a Seneca.
Ae ui i lea, o le faaupuga na aumaia mai se fuaitau na saunia e Marco Tulio Cicero, o le faipule Roma ma le faifilosofia, o le na faapea mai: “præmeditatio futurorum malorum lenit eorum adventum”, o le a le uiga: "o le vavalo o mea leaga i le lumanaʻi e faʻaitiitia ai lo latou taunuu mai". O le mea lea, o le præmeditatio futurorum malorum na avea ma se tasi o faʻatinoga faʻaleagaga sili ona lauiloa mo le faʻamaloloina o agaga o le aʻoga Stoic.
O le taʻutaʻua o Stoics anamua, Chrysippus o Soli, na faʻamatalaina o se metotia proendêmein lea e mafai ai ona tatou masani i mea e leʻi tupu, ma amio e pei o loʻo tupu moni lava.
O se faifilosofia Stoic mulimuli ane, Posidonius o Apamea, na faamatalaina le manatu o proendêmein: le mafai ona tuuina atu (proanaplattein) leaga i le lumanaʻi, i foliga o se faʻailoga poʻo se ata e maua i taimi uma, aʻo leʻi tupu.
O le maua o le lumanaʻi leaga i foliga o se ata e mafai ai ona tatou faamasani i tatou lava i lena faʻalavelave, ina ia aua neʻi faʻateʻia pe a tupu i le lumanaʻi. O lena ata, o le tupose fa'atalitali i le leaga i le lumana'i e ala i le fa'aalia i le taimi nei. Ae o le mea e sili atu ona taua, o le maualuga o le atamai ma le talitonuina o lena ata e tatau ona i ai pe a tupu le leaga i le lumanaʻi, e toetoe lava a le taua.
O lea la, o le faamoemoega o le vaai faalemafaufau, o le puipuia lea o i tatou lava mai taunuuga o le faalavelaveina o se mea leaga e lei mafaufauina. O le mea moni, e pei ona fai mai Seneca, "O aʻafiaga o mea e leʻi mafaufauina e sili atu ona nutimomoia ona o le mamafa o mea faʻafuaseʻi e faʻaopoopoina i le faʻalavelave. O mea e leʻi mafaufauina e faʻateleina ai le tiga o se tagata. O le mafuaaga lea e tatau ai ona tatou mautinoa e leai se mea e faateia ai i tatou. E tatau ona tatou taulaʻi atu o tatou mafaufauga i le lumanaʻi i taimi uma e tali atu ai i soʻo se mea e ono tupu, nai lo le manatu o mea e tutupu e naʻo lo latou ala.
“E tatau ona tatou va’ai i mea uma e mafai ma fa’amalosia le agaga e feagai ai ma mea e ono tutupu mai. Tofotofo i latou i lou mafaufau […] Afai tatou te le mananao e lagona le lofituina ma le maofa i mea e le masani ai, e peiseai o ni mea e lei tupu muamua; e tatau ona tatou toe mafaufau loloto i le manatu o le taunuuga atoatoa”.
Le mana e faia ai le lumanai i le taimi nei
Ole malosi ole va'aiga leaga e mafai ona afua mai i se mea la'ititi e pei o le mafaufauina o le misi o lau nofoaafi i se fa'afitauli sili atu ona ogaoga, e pei o le mafaufauina o le leiloa o aseta, tulaga, soifua maloloina, po'o le ola.
Le malosi o Praeeditatio Malorum o loo taatia i le talitonuga o le ʻau Setoiko e faapea o le tele o mea tutupu e lē o se mea mataʻutia e pei ona tatou manatu i ai. O le mea moni, ua faaalia e le mafaufau e faapea, e matuā lē saʻo lava i tatou pe a oo i le fua faatatau o le tulaga o le fiafia po o mafatiaga e māfua mai i mea tutupu.
Na talitonu le ʻau Setoiko o le tele o o tatou mafatiaga ma tigā e māfua mai i la tatou vaaiga i mea e tutupu. Na latou manatu o tagata e leai se poto masani e i ai se vaaiga sese i le mea moni, lea na latou vaai i ai e sili atu le taufaamatau ma le tetee nai lo le mea moni. O le mea moni, na fai mai Seneca "e leai se tasi e itiiti lona manuia nai lo le tagata ua galo i puapuaga, ona ua leai se avanoa e faamaonia ai o ia lava."
Faatasi ai ma le Praeeditatio Malorum, na mafai e le au Stoics ona faʻamamāina le mea na tupu mai toega oona o lena hermeneutic leaga ma toe faʻafoʻi atu i le tagata faʻavaivaia ma faʻavaivaia i lona malosi faʻaleagaina; o lona uiga, fa'aitiitia i se tulaga e toetoe lava a le fiafia.
Mo lenei mea na fautuaina e Marcus Aurelius: “Amata aso taitasi i lou faapea ifo ia te oe lava: O le asō o le a ou fetaiai ai ma le faalavelave, le loto faafetai, le faamaualuga, le faamaoni, le leaga ma le manatu faapito”.
E tatau foi ona faapea atu e ui ina foliga mai o le Praeeditatio Malorum ose fa'amalositino mo le lumana'i, o le mea moni lava ose metotia e taumafai e fa'ate'aina ona a'afiaga leaga e ala i le tu'uina atu i se seti maopoopo ma maopoopo o ata po'o tupos.
La fa'atonuga aoga o le mea lea e o'o mai ai le lumana'i i se auala sili ona moni, faigata, mautinoa ma vave. E leai se mea e faasaoina. O fa'ata'ita'iga sili ona leaga o lo'o fa'atusalia ma fa'ata'ita'i auiliili e saunia ai le mafaufau. O le mea lea, o lena lumana'i e fa'apea e fa'atupu fa'aa'oa'oga ona o se fa'atinoga mamana o le tu'uina atu.
O lenei hypercoherence o loʻo i ai se mea faʻapitoa faʻafomaʻi: e faʻamalo le mea oona na tui i mea e tupu ia i tatou e se hermeneutic e mafua mai i le fefe. O se uiga sauā ma le le pulea pe a faateʻia i tatou e puapuaga.
E tusa ai ma le au Stoics, o le leaga o loʻo mafaufauina e le o se mea leaga e mafai, ae o se mea leaga, e le o se mea leaga i le lumanaʻi ae o se mea leaga moni lava, e le o se mea leaga o loʻo agaʻi i luma, ae o se mea leaga ua uma ona faia, ae sili atu i mea uma, e muta. ia avea ma se leaga. O i latou ua saunia mo le sili ona leaga o le a tele atu tali ma meafaigaluega e taulimaina ai nai lo i latou e manatu o le a lelei mea uma.
Fa'afefea ona fa'aoga le Praeeditatio Malorum?
Fai mai Seneca e sili atu sauniuni mo mea e sili ona leaga i taimi sili ona lelei: “o taimi o le saogalemu e tatau ai i le agaga ona saunia o ia lava mo taimi faigata; a o le manuia e foaʻi atu iā te oe mea lelei, ua oʻo i le taimi e faʻamalosi ai oe lava e tetee atu i ana teena [...] aua a lelei le manuia, e mafai e le agaga ona faia ni puipuiga mai lona ita".
“Faamaoniga i lou mafaufau: faaaunuua, sauaina, taua, malepelepe. O nei manatu uma a tagata e tatau ona i ai i luma o tatou mata [...] "Faʻaalu se vaiaso e itiiti ai lau 'ai, e mativa ma faʻafefete, e matua leaga lava ou lavalava, ma fesili ifo ia te oe lava pe o le mea sili lea ona leaga e mafai ona tupu ia te oe" .
O le mea lea, e uiga i le faia tonu o lena mea: mafaufau e uiga i mea sili ona leaga e mafai ona tupu pe a tatou faia se galuega fou, o le a amataina se mafutaga fou, pe alu i se suiga i o tatou olaga. E mafai foʻi ona tatou faia se lisi o mea uma e fefefe ai i le lumanaʻi, e pei o le leiloa o se galuega, teteʻa, po o se maʻi.
O lea la, e tatau ona tatou fesili ifo ia i tatou lava: o le a le mea sili ona leaga e mafai ona tupu pe a ...? O le mea lilo o le faʻasaʻolotoina o le le mautonu o loʻo i totonu ia i tatou, ae aunoa ma le avea ma mala. Pe a tatou vaai faalemafaufau i le mea e sili ona leaga e mafai ona tupu ia i tatou, e lua mea tatou te faia: e faaitiitia le popole ona ua tatou malamalama lelei e toetoe lava leai se mea e leaga, e le mafai ona foia pe mataʻutia e pei ona foliga mai, ma lona lua, tatou te uunaia i tatou lava e vaavaai mo ni fofo talafeagai. .
Ae ui i lea, o le lesona moni o lenei metotia faʻaaliga le lelei o aso uma o se meaalofa e faʻafetai ai. O le vaai faalemafaufau i mea e tutupu e lei faamoemoeina o le olaga e avea o se faatinoga o le agaga faafetai ma le vavaeeseina lea e atili ai ona tatou maufetuuna'i, e saunia ai i tatou mo le lumanai. Ia, a uma mea uma, o le mea tonu lena: ola e aunoa ma le fefe e faʻavaivaia oe. Afai e tatau ona tupu se mea, o le a tupu. Ae afai tatou te sauni, e mafai ona tatou faʻaitiitia lona aʻafiaga.
Punavai:
Alessandrelli, M. (2020) Praemeditatio malorum. I totonu: Inisetiute mo le European Intellectual Lexicon ma le Talafaasolopito o Manatu.
Miller, SA (2015) agai atu i se faʻataʻitaʻiga o Stoic Pragmatism. Le Pluralist; 10 (2): 150-171.
Le faitotoʻa Praemeditatio Malorum, o le faiga fa'amalosi ina ia 'aua ne'i fa'ate'ia oe e fa'alavelave na muamua lomia i le Tulimanu o le Psychology.
