Faʻaeteete i iʻa mai vaituloto ma vaitafe, o loʻo iai PFAS. E sili atu pe laʻititi foʻi le faʻailo na laga e le Matagaluega o Punaʻoa Faʻanatura (DNR) o Wisconsin ma le auʻaunaga faʻalesoifua maloloina (DHS) na latou tuʻuina mai se lapataʻiga fou e faʻatapulaʻa ai le taumafaina o iʻa.
Faʻavae i luga o faʻaiuga o le faʻataʻitaʻiga lata mai, o le DNR ma le DHS o loʻo unaʻia tagatanuu e faʻatapulaʻa le tele o iʻa e mafai mai vaitafe ma vaituloto o itumalo o Dane ma Rock. O nei vai e aofia ai Wingra Creek, Starkweather Creek, Lake Monona, Lake Waubesa, Upper ma Lower Mud Lakes, Lake Kegonsa, ma le vaitafe o Yahara i lalo i le mea e fetaui ai ma le Vaitafe o le Rock.
Ae maise lava, o loʻo fautuaina e ofisa o setete e lua ia aua neʻi sili atu ma le tasi le taumafataga i le masina o crappie, besmouth bass, trout, North Pike ma walleye mai na vai. Mo isi ituaiga, Peitai, faʻatapulaʻa faʻatapulaʻaina faʻatasi i le vaiaso.
O faʻataʻitaʻiga na faʻaalia ai le maualuga o le perfluorooctane sulfonate, poʻo PFOS, i ituaiga eseese o iʻa na aoina mai Monona, Kegonsa ma Waubesa vaituloto. O le vailaʻau o se tasi o le sili ona suesueina PFASs, ma ua lauiloa e faʻaputuputu sili i nisi ituaiga. Ole fua ole PFOS i totonu o iʻa e amata mai i le 16,9 vaega ile piliona e oʻo atu i le 72,4 vaega ile piliona, e tusa ai ma faʻamaumauga na tuʻuina mai e le DNR. O nisi iʻa, pei o bass besemouth, na i ai le maualuga faʻatulagaina oʻo atu i le 180 vaega i le piliona.
Manatua o le PFAS o se vaega o vailaʻau na faia e le tagata ua leva na faʻaaoga i le tele o oloa mo le tele o tausaga, e aofia ai meaʻai e le o ni fasi meaʻai, afifi meaʻai vave, mea e faʻaaoga ai meaʻai, meaʻai e fai i palasitika, pisipisi tetee e pisia, ma nisi ituaiga afi e faʻafefe ai afi. O nei vailaʻau ua o atu i totonu o le siʻosiʻomaga i auala eseese, e aofia ai le masaʻa o PFAS-o loʻo i ai mea, PFAS-o loʻo i ai otaota lafoai i nofoaga o loʻo togafitia ai, ma le faʻaaogaina o ni ituaiga o afi faʻamama afi. O le DNR o loʻo faʻamatalaina lena
o loʻo aʻoaʻoina pea e saienitisi aʻafiaga o le soifua maloloina. O se numera tele o suʻesuʻega i tagata na latou suʻesuʻeina ni sootaga talafeagai i le va o le PFAS tulaga i le toto ma aafiaga leaga o le soifua maloloina i tagata. Peitai, tele o nei Aʻoaʻoga naʻo le auʻiliʻiliina o se numera laʻititi o vailaʻau ae le o PFAS uma e tutusa o latou aʻafiaga. Lenei suʻesuʻega faʻailoa mai o le maualuga o tulaga o nisi PFAS mafai faʻateleina tulaga kolesterol, faʻaititia le tali atu i tui, ma faʻaititia le faʻafaileleina i fafine, faʻatasi ai ma isi.
O le faʻataʻitaʻiga o vai i luga ma iʻa mai le laina o Yahara o se vaega o se lautele lautele taumafaiga a le DNR ia malamalama lelei i le PFAS i le siʻosiʻomaga o Wisconsin.
I le 2019, o faʻataʻitaʻiga vai i luga vai na aoina mai Starkweather Creek ma Lake Lake O iʻa na maua mai i Starkweather Creek ma Lake Monona na faʻaalia ai le maualuga o le PFOS, ma mafua ai le lapataʻiga o le taumafaina e le DNR ma le DHS i le amataga o le tausaga talu ai Ianuari 2020 mo iʻa na maua.
Ae paga lea, e le o se mea fou lenei. Ole mafuaʻaga lea ua alualu ai i luga le pulega a le setete o Wisconsin. $ 20miliona ua atofaina mo le mataʻituina ma faʻataʻitaʻia o le PFAS ae faʻapea foi ona ofo atu fesoasoani ma alagaʻoa i le lotoifale 'aʻai aʻafia i lenei mataʻutia faʻaleagaina.
Faitau a matou tala i luga PFAS
Punavai o faʻamatalaga: Wisconsin Matagaluega o Natura Punaoa ma Wisconsin Matagaluega o le Soifua Maloloina
FAITAU foi:
- PFAS i meaʻai laulau faʻatau i faleoloa, ae leʻo le Mater-Bi: faʻamalosi Novamont
- Pfas timu i luga o le American Great Lakes: soifua maloloina lamatiaga
- Pfas foi i totonu o otaota suavai lafoai-faʻavae fetilaisa aiga, le suʻesuʻega
- Pfas i susu susu: fou suʻesuʻega faʻaalia lautele ma matua popole popolega