Masks, mai le solosolo i le faʻamama: talaʻaga o le taua fesoasoani mo lo tatou olaga fou

0
- Faʻasalalauga -

“Dmo ni nai tausaga sa ou popole ai ina ne'i o mataua o le vai e sau mai le gutu o le fomai tipitipi po o ana fesoasoani e mafai ona afaina ai manu'a o gasegase." O lea ua amata ai le lesona ua faaulutalaina "I luga o le faʻaogaina o le matapulepule i le taimi o le taotoga" o le Polofesa Paul Berger, fomai tipitipi Farani, i luma o le Sosaiete Ta'otoga a Pale ia Fepuari 22, 1899. 


Ina ua fanau mai le matapulepule

Le ufimata, fa'ailoga o fa'alavelave fa'afuase'i lea na fa'aosoina ai i matou i se tulaga o lo'o matou talia malie, ina ua uma ona ta'u mai ia i matou e le aoga mo masina, o lea ua oo lava ina faamalosia e ala i se poloaiga. Ma atonu o le a faapena mo se taimi umi. 

- Faʻasalalauga -

O le fuafuaina tonu o le taimi na faʻaaogaina ai mo le taimi muamua e faigata, ae o loʻo i ai ni a matou faʻamatalaga. Siosiomaga i le ogatotonu o le seneturi lona 800 o le Siamani tumamā Carl Flügge fa'aalia lena talanoaga masani e mafai ona sosolo ai matāua mai lona isu ma lona gutu tumu i siama  fa'ama'i le manu'a ta'oto u faʻamaonia le manaʻomia o se matapulepule ia aloese mai ai.

Faitau foi

Ua fa'aaogaina i le Renaissance

Ae ua leva na muamua atu o le saienisi faafomaʻi na malamalama o siama ma siama e mafai ona opeopea i le ea ma tatou mamaʻi ai, sa faia e tagata ni matapulepule e ufiufi ai o latou foliga.

Christos Lynteris na ta'u mai, faiaoga i le Matagaluega o Social Anthropology i le Iunivesite o St. Andrews, poto faapitoa i le tala faasolopito o matapulepule faafomai. Ma ua ia tuuina mai le faataitaiga o nisi atavali mai le vaitaimi o le Renaissance, lea e vaaia ai tagata o ufiufi o latou isu i solosolo e aloese ai mai maʻi.

Le mala bubonic o le 1720

E iai fo'i ata vali mai le 1720, lea e vali a Marseille epicenter o le mala bubonic, lea e ave ai e tagata eli tuugamau tino ma se ie fusi i lou gutu ma lou isu.

Ae peitai, i lena taimi, sa latou faia e puipuia ai i latou lava mai le ea aua, i lena taimi, o le mala sa talitonu o loo i totonu o le siosiomaga, e sau mai le eleele. Ae ui i lea, o le 1897 na amata ai e fomaʻi ona ofuina muamua matapulepule i totonu o le potu tipitipi: faʻafetai tonu i le Farani Paul Berger.

Mai le solosolo i le faamama

I se faapuupuuga, e ui lava e foliga mai o se oloa faigofie, e sili atu ma le seneturi na faia ai nei masini mo le soifua maloloina pei o mea tatou te manaʻomia nei. Ae sili atu i mea uma ina ia matua aoga.

Le muamua, o le mea moni, e sili atu nai lo o se solosolo nonoa faataamilo i foliga; ma sa le mafai ona latou faamamaina le ea. E sili atu nai lo se isi lava mea, na latou taofia le fomaʻi mai le tale pe mafatua saʻo i manuʻa o le maʻi. 

O loʻo matou agaʻi i luma i le faʻamamaina o matapulepule faʻapitoa: o le mea moni, na tupu ai se mala i Manchuria, le mea ua tatou iloa nei o Saina i Matu i le tautoulu o le 1910 ina ia malamalama ai se fomai e igoa ia Lien-teh Wu e na o le pau lea o le auala e taofia ai le faʻamaʻi pipisi i le ea o latou ufimata faamama. 

Ma o lea na ia faia ai se ituaiga o kasa ma le ie e sili atu ona malo, e afifi lelei i luga o foliga ma na ia faaopoopo i ai ni vaega o ie e faamama ai le manava. O lana mea fou na faia o se suiga ma, i le va o Ianuari ma Fepuari 1911, o le gaosiga o ufimata manava na faateleina i le numera tele, ma avea ma mea taua i le tetee atu i le salalau atu o le mala.

O le N95 mask e pei ona matou iloa na faʻamaonia ia Me 25, 1972, ma talu mai lena taimi ua mafai ai e tekinolosi ona faʻaleleia atili le faʻaleleia atili, ma tuʻu ai le mamanu e le suia, mo le lelei poʻo le leaga, lea e tumau pea e pei o Dr. Wu.

Lʻarticolo Masks, mai le solosolo i le faʻamama: talaʻaga o le taua fesoasoani mo lo tatou olaga fou foliga mai o le muamua i iO Fafine.

- Faʻasalalauga -