Matua, e faapefea ona tausia le soifua maloloina o le mafaufau o talavou?

0
- Faʻasalalauga -

salute mentale degli adolescenti

O le talavou e masani lava o se vaega faigata. Ose vaitau o suiga i le va o le tamaitiiti ma le matua ua iloga i suiga faaletino, faalelagona ma agafesootai e tulai mai ai ni luitau tetele. O tupulaga talavou e amata ona atiina ae o latou lava faasinomaga, manaʻo i le tutoʻatasi ma taumafai e suʻe lo latou nofoaga i le lalolagi, ae e le lava le matua ma faigata ona pulea lelei o latou lagona. O le mea lea e le o se mea e ofo ai le afa o faʻafitauli uma o le mafaufau i le olaga atoa e tupu aʻe i le 14 tausaga, o lona uiga o le talavou o se vaitau maʻaleʻale mo le puipuia ma le togafitia o faʻafitauli o le soifua maloloina o le mafaufau.


O le soifua maloloina o le mafaufau o talavou e le'i sili atu ona afaina

I le tautoulu o le 2021, leAcademy Amerika o Pediatrics ma leAmerican Academy of Child and Adolescent Psychiatry ua 'auai i o latou leo ​​e fa'ailoa se fa'alavelave fa'afuase'i o le soifua maloloina o le mafaufau mo tamaiti ma tupulaga talavou. I Sepania, e leʻi faʻaalia aloaia se faʻalavelave faʻafuaseʻi, ae o loʻo lagona pea.

O le lipoti lata mai e uiga i amioga pule ma le soifua maloloina o le mafaufau i le tamaitiiti ma le talavou mai le ANAR Foundation e popole. Ole numera o mataupu ile pule ile ola ua faatupulaia ile 1.921,3% ile sefulu tausaga talu ai, aemaise lava ina ua maeʻa le faʻamaʻi, ina ua faʻateleina taumafaiga e pule ile ola ile 128%.

Ua lapataia foi e le Spanish Association of Pediatrics e faapea o le soifua maloloina o le mafaufau o tamaiti ma tupulaga ua matua leaga lava i tausaga talu ai nei. Aʻo leʻi oʻo i le faʻamaʻi, na faʻatatauina e tusa ma le 20% o tupulaga talavou na mafatia i faʻafitauli o le mafaufau o aʻafiaga e mafai ona oʻo i le olaga atoa.

- Faʻasalalauga -

Ae ui i lea, i le lua tausaga talu ai, o faʻafitauli o meaʻai na faʻateleina i le 40%, faʻavaivai i le 19% ma le osofaʻiga i le 10%. E le gata i lea, o mataupu e sili atu ona ogaoga, o tagata gasegase e laiti ma e manaʻomia le tele o falemaʻi. O le mafuaaga lea, e taua ai le nofouta o matua i le taua o le soifua maloloina o le mafaufau i tupulaga talavou.

Afai e maua lau tama i le fiva, atonu o le a e vave tali atu i le sailia o se fesoasoani faafomai, o lea afai e te maua lou alo faanoanoa, itaitagofie, pe le fiafia i gaoioiga sa masani ona fiafia i ai, aua e te manatu ua na o se vaega po o se mea e le taua. e mafai ona e le amanaiaina e aunoa ma ni taunuuga tetele. Pe a oo mai i le soifua maloloina o le mafaufau o a tatou fanau, e taua tele le aua lava neʻi o tatou mataala.

O fa'afitauli o le soifua maloloina o le mafaufau e le'i togafitia e fa'alavelave i le a'oa'oina, fa'aagafesootai, fa'aletagata, ma isi vaega taua o le atina'e, ina ia mafai e tupulaga talavou ona tauaveina a'afiaga io latou olaga atoa. I tulaga ogaoga, o faaletonu o le mafaufau e oo lava i le pule i le ola.

E fa'afefea ona tausia le soifua maloloina o le mafaufau o talavou i le fale?

E fefefe matua i le amataga o le talavou ona latou te tulimatai atu i ona suiga o lagona, amioga e lamatia ai, ma finauga e le gata, ae o le mea moni o se avanoa foi e fausia ai sootaga mautu. O le mea moni, i lenei laʻasaga e mafai e matua ona avea ma faʻataʻitaʻiga mo le atinaʻeina o lagona ma fesoasoani ia latou fanau talavou e faʻatino auala lelei ma fetuutuunai e faʻafeiloaʻi ai e mafai ai ona avea i latou ma tagata faʻalagolago ia i latou lava. E faapefea ona fai?

• Fausia ni mamanu maloloina mo le olaga faaleaiga

O le fausaga ma le saogalemu o poutu taua ia o le mautu o le mafaufau, ae latou te faia se sao e sili atu ona taua i olaga o talavou o loʻo faʻaauau pea ona manaʻomia ni tuaoi manino ma taʻiala e tuputupu aʻe ma aʻoaʻo e tausia i latou lava o tagata matutua. Mo lea mafua'aga, o le soifua maloloina o le mafaufau e amata i se olaga fa'atulagaina lelei o le aiga e fa'atatau i mausa maloloina.

Taumafai e ave tagata uma i le fale e 'ai se meaʻai maloloina ma paleni, faʻamuamua masani moe lelei, ma faʻavae se moe ma faʻatekinolosi masani e fesoasoani i tagata uma e malolo ma faʻatumu le malosi. O nei mausa o le a fesoasoani e aumaia ai le maopoopo ma le paleni i le olaga o lau tama ma o le a lagolagoina ai lona soifua manuia faalemafaufau.

• Fa'aalu taimi lelei fa'atasi

O le talavou o se taimi e suʻesuʻe ai ma toe faʻamaonia, o le mea masani lea i lau tama le manaʻo e faʻaalu se taimi sili atu ma lana vaega o uo poʻo i latou lava. I le avea ai ma se matua, e tatau ona e faʻaaloalo i lona avanoa ma tuʻuina atu ia te ia sina saʻolotoga e suʻesuʻe ma suʻesuʻe le lalolagi, ae e tatau foi ona e mautinoa o le taimi e te faʻatasi ai e lelei.

O le sailia o se tu'inanau masani ma fefa'asoaa'i o le a avea ma se avanoa e mafuta fa'atasi ai e aunoa ma se fa'amalosi, na'o le fiafia i le mafutaga a le tasi ma le isi ma faamasani atili ai le tasi i le isi. O nei ituaiga o aafiaga e maua ai foi avanoa saogalemu ma avanoa fou mo lau tama e tatala ai ma faasoa atu o latou faafitauli ma popolega ia te oe.

• Uunaia o ia e faasoa atu ona lagona

Pe a fesoasoani matua i talavou e faailoa ma faailoa mai o latou lagona, latou te faamalosia lo latou soifua maloloina faalemafaufau. O lea la, e tatau ona e sailia ni auala e talanoa ai ma lau tama. E mafai ona e fai atu ia te ia e fesoasoani ia te oe e saunia le taumafataga o le afiafi pe fesoasoani ia te oe i fafo i le togalaau ina ia mafai ona lua talatalanoa faatasi. Faaaoga le avanoa e fesili atu ai ia te ia pe na faapefea mai lona aso ma po o le a foi lana mea na fai.

Afai e te matauina o ia o faanoanoa, le fiafia, pe popole, fesili ia te ia po o le a le mea na tupu ia te ia ma fesoasoani ia te ia e taulimaina na lagona. E taua le malamalama o lau tama e leai se manaʻoga e sola ese mai lagona le lelei ma o le fofo e le o le le amanaiaina o ia, ae ia aʻoaʻo e pulea. O gaioiga e pei o le valiina, faʻamalositino, tausia o se api talaaga, poʻo le talanoa e uiga i mea o loʻo tupu ia te ia o ni auala sili ona aoga e faʻamalolo ai le le mautonu ma maua ai se vaaiga fou i faafitauli.

• Liliu lou fale i se malutaga saogalemu e leai se faamasinoga

O se tasi o ki i le faʻalauiloaina o fesoʻotaʻiga tatala o le saʻoloto mai faʻamasinoga. E tatau ona iloa e lau tama e te alofa ia te ia ma o le a lagolagoina i taimi uma. E manaʻomia ona ia lagona o ona mātua o se lagolagosua malosi e mafai ona ia faalagolago i ai pe a oo i se mea sesē.

Ina ia ausia lenei mea, e taua le faʻataʻitaʻiina o le fa'amaonia lagona; o lona uiga, aloese mai le uiga e faaitiitia ona lagona, fefe, po o le le fiafia. E tatau ona lagona e lau tama e mafai ona latou talanoa ia te oe e uiga i soʻo se mataupu e aafia ai o ia pe fesili mo lau fautuaga, ma le iloa e te le faʻamasinoina i latou. E le faapea e tatau ona e ioe i mea uma, ae o le a e faia se lagona alofa ma le malamalama e talanoa atu ai i le mataupu i se auala matua, e aunoa ma se ee po o ni faitioga i le va.

- Faʻasalalauga -

• A'oa'o o ia e fa'aaoga ma le poto tekinolosi

E toetoe lava a le mafai ona faʻamoemoe o lau tama e ola e aunoa ma se tekonolosi, ae o loʻo avea ma se faʻamataʻu ogaoga i le soifua maloloina o le mafaufau o talavou, o lea e tatau ai ona latou aʻoaʻoina pe faʻapefea ona faʻaoga tatau aʻo puipuia i latou lava mai lamatiaga o loʻo i ai. Fa'atulaga taimi motumotu i le fale ma fa'atulaga ni mea e leai ni tekonolosi ina ia malamalama ai lau tama o lo'o i ai se lalolagi matagofie i tua atu o lau.

E taua lou faʻamatala atu ia te ia o mea uma na te faia i luga o le Initaneti o le ai ai ni taunuuga, lea e masani ona faʻalauteleina i le olaga moni, ma e tatau ona ia faʻaeteete i mea na te lafoina aua o le a faigata ona tapeina mai le upega tafailagi. Ia aʻoaʻo foʻi o ia e faʻaoga faʻalilolilo faʻalilolilo, faʻasalalau mataupu e pei o le cyberbullying, sexting ma teuga ma fesoasoani ia te ia e vavae ese lona taua faaletagata lava ia ma lona taua o se tagata mai le numera o "fiafia" poʻo manatu e mafai ona ia maua i luga o fesoʻotaʻiga lautele.

• Si'itia le fa'atauaina mautu

Masalo o le meaalofa sili e mafai ona e tuʻuina atu i lau tama o le fesoasoani lea ia te ia e fausia le taua o le tagata lava ia, aemaise lava i se tulaga o le olaga e faʻalagolago tele ai lagona e uiga ia i latou lava i le taliaina o vaega ma le lauiloa i luga o upega tafaʻilagi.

Aua le na o le otegia o lau tama pe a ia faia se mea sese, ia faaviivii foi i lana amio lelei. Mo lena faʻafetai e avea ma fugalaʻau faʻapitoa, taulai atili i le taumafaiga nai lo le taunuuga. Ona malamalama lea o lau tama e iai lona taua. O le faaaofia ai o ia i faaiuga taua faaleaiga o le a lagona ai foi e ia le faalogoina ma le talisapaiaina, e maua ai e ia le talitonuga e faaaoga ai lona leo ma puipuia ana aia tatau i isi tulaga i fafo atu o le aiga.

• Foia faatasi feeseeseaiga

I le mafutaga ma se talavou, e tatau i matua ona saunia i latou lava e feagai ma feeseeseaiga, feeseeseaiga ma tauiviga malosi o le a tulai mai. Manatua ua e oo foi i lena tausaga, o lea e sili ai ona e faamaoni ma manino i lau tama. Faʻalogo ia te ia ma le toʻa ma faʻafeiloaʻi i ona manaʻoga fou, e tusa lava pe e le o lona uiga e tatau ona e gauai.

Po o le a lava le itu, aloese mai le tauiviga malosi e ala i le faʻataʻitaʻiina o fesoʻotaʻiga faʻaaloalo e aunoa ma le taumafai e pulea lana tali poʻo lana vaaiga. E lē mafai e se talavou ona taʻutino atu se mea sesē pe a ita, o lea e sili ai le tautala pe a toʻa lelei. Taumafai e su'e fofo manumalo-manumalo ma, pe a mana'omia, ia ausia ni maliega e talia ai e lau tama nisi o tulaga ma matafaioi e faafesuiai mo le tutoatasi.

• Avea ma se faataitaiga o le puleaina o lagona

O le tausia o le soifua maloloina o le mafaufau o talavou o lona uiga o le aʻoaʻoina o i latou e pulea lagona le lelei. O lona uiga e tatau foi i matua ona amata i se faigamalaga faalelagona e taitai atu ai i latou e aloese mai le misa pe a latou ita tele pe sili atu foi le alofa ma le malamalama i tulaga e masani ona latou popole ai pe le fiafia.

O le faasoa atu o ou lagona i lau tama o le a lelei foi mo ia. Afai ua e popole, ta'u atu ia i latou. E le o le lofituina o ia i ou faafitauli, ae o le faʻamalamalamaina o ia o loʻo i ai i tatou uma faigata. A vaʻai lau tama pe faʻafefea ona e pulea nei lagona lavelave, o le a ia malamalama e le tatau ona sola ese mai nei lagona, ae ia aʻoaʻo e pulea, ma faʻaitiitia ai le lamatiaga o le faʻaleagaina o ia lava poʻo le mafatia mai le popole poʻo le atuatuvale.

• Ufiufi lou tua

E tusa lava pe e te faia mea uma i lou malosi e tausia ai le soifua maloloina o lau tama ma puipuia i latou, e tele tulaga e le mafai ona e puleaina. O le talavou o se vaega o le faʻafitauli tele, o le tele o tulaga e mafai ona tuʻu ai se faʻailoga loloto o le mafaufau e oʻo atu ai i faʻalavelave poʻo faʻafitauli o le mafaufau.

I le avea ai ma matua, e taua le aua neʻi faʻavaivaia lau leoleo ma saili se fesoasoani mai se fomaʻi mafaufau poʻo se fomaʻi mafaufau i le taimi lava e te matauina ai faʻailoga muamua. Manatua o le faia o togafitiga i le taimi e mana'omia e puipuia ai le le atoatoa o le mafaufau.

Punavai:

(2021) AAP-AACAP-CHA Tautinoga o se Faalavelave Faafuasei i le Soifua Maloloina o Tamaiti ma le Autalavou. I totonu: American Academic of Pediatrics.

(2022) O le Fundación ANAR o loʻo tuʻuina atu ile Estudio sobre Conducta Suicida y Salud Mental en la Infancia y la Adolescencia i España (2012-2022). I totonu: Fundación ANAR.

(2022) O le faʻamaʻi ua mafua ai le 47% faʻateleina o faʻafitauli o le mafaufau i tamaiti. I totonu: Sipaniolo Association o Pediatrics.

Kessler, RC ma. Al. (2005) Ole fa'atuputeleina o le olaga atoa ma fa'asoa fa'aletonu ole DSM-IV ile National Comorbidity Survey Replication.. Arch Gen Psychiatry; 62(6):593-602 .

Le faitotoʻa Matua, e faapefea ona tausia le soifua maloloina o le mafaufau o talavou? na muamua lomia i le Tulimanu o le Psychology.

- Faʻasalalauga -