In de dictatuur van positief denken en zoetgevooisde motiverende zinnen wordt het niet goed gezien om onze aandacht te richten op het negatieve. Laten we negativiteit vermijden als de pest en proberen pessimisme uit ons leven te bannen. Eeuwen geleden hadden de stoïcijnen echter een andere benadering. Ze dachten dat we ons op de beste manier op het ergste moesten voorbereiden, zodat problemen ons niet overvallen.
In tegenstelling tot de algemene visualisatiebenadering die zich richt op het induceren van een positieve psychologische en fysiologische reactie, is de Praemeditatio Malorum beoefend door de stoïcijnen, beschouwd als een negatieve visualisatietechniek, stelt het zich de slechtste resultaten voor in realistische levensscenario's om ons ongevoelig te maken en ons voor te bereiden om met echte verliezen om te gaan, problemen aan te pakken en zelfs gevoelens van dankbaarheid voor het leven op te wekken.
La Praemeditatio Malorum, in feite is het geen pessimistische reflectie, maar een praktijk van vitaliteit en dankbaarheid. Zijn doel is niet om ons te overweldigen met de talloze tegenslagen die ons kunnen overkomen, maar om ons voor te bereiden om ze onder ogen te zien door hen de schok van het onverwachte te ontnemen. Wat deze techniek probeert te doen, is een beeld van de werkelijkheid ontwikkelen zoals die is, zonder die te verbloemen.
De oorsprong van de stoïcijnse techniek Praemeditatio Malorum
De negatieve kijk, of futurorum malorum premeditatie, is een methode van askēsis geboren met de filosofen uit Cyrena, maar overgenomen en gepopulariseerd door de stoïcijnen. De techniek werd inderdaad populair met de publicatie van Seneca's morele brieven.
De uitdrukking is echter ontleend aan een zin van Marco Tulio Cicero, Romeins politicus en filosoof, die zei: "premeditatio futurorum malorum lenit eorum adventum", wat betekent het: "toekomstig kwaad voorspellen verlicht hun komst". Bijgevolg is de premeditatio futurorum malorum het werd een van de meest populaire spirituele oefeningen voor zielsgenezing van de stoïcijnse school.
De belangrijkste van de oude stoïcijnen, Chrysippus van Soli, beschreef het als een techniek proendemein waardoor we kunnen wennen aan dingen die nog niet zijn gebeurd, door ons te gedragen alsof ze echt gebeuren.
Een latere stoïcijnse filosoof, Posidonius van Apamea, legde het concept uit van proendemein: het vermogen om te presenteren (proanaplatteïne) toekomstig kwaad, in de vorm van een spoor of een afbeelding die altijd beschikbaar is, voordat het zich voordoet.
De beschikbaarheid van het toekomstige kwaad in de vorm van een afbeelding stelt ons in staat om vertrouwd te raken met dat ongeluk, om niet verrast te worden als het zich in de toekomst voordoet. Dat beeld, de tupo'santicipeert op toekomstig kwaad door het aanwezig te maken. Belangrijker is echter dat het niveau van verfijning en geloofwaardigheid van dat beeld zodanig moet zijn dat wanneer er in de toekomst kwaad gebeurt, het bijna irrelevant wordt.
Het doel van negatieve visualisatie is daarom om onszelf te beschermen tegen de gevolgen van de uitbarsting van een onverwacht kwaad. Zoals Seneca al zei, “De effecten van het onverwachte zijn des te verpletterender naarmate het gewicht van het onverwachte de ramp vergroot. Het onverwachte heeft iemands pijn altijd versterkt. Daarom moeten we ervoor zorgen dat niets ons verrast. We zouden onze gedachten te allen tijde in de toekomst moeten projecteren om rekening te houden met elke mogelijke gebeurtenis, in plaats van te denken dat de gebeurtenissen gewoon hun gang zullen gaan.
“We moeten op alle mogelijkheden anticiperen en de geest versterken om de dingen die zouden kunnen gebeuren onder ogen te zien. Probeer ze in gedachten […] Als we ons niet overweldigd en versuft willen voelen door ongewone gebeurtenissen, alsof het ongekende gebeurtenissen zijn; we moeten het concept van het lot vollediger heroverwegen”.
De kracht om de toekomst heden te maken
De intensiteit van de negatieve visualisatie kan variëren van zoiets minimaals als het idee dat je je trein mist tot een veel ernstiger probleem, zoals het voorstellen van verlies van bezittingen, status, gezondheid of zelfs het leven.
De kracht van de Praemeditatio Malorum het ligt in de overtuiging van de stoïcijnen dat de meeste gebeurtenissen niet zo verschrikkelijk zijn als we ons voorstellen. De psychologie heeft inderdaad aangetoond dat we enorm onnauwkeurig zijn als het gaat om het inschatten van de mate van geluk of lijden die gebeurtenissen ons kunnen bezorgen.
De stoïcijnen geloofden dat veel van ons lijden en onze pijn voortkwam uit onze kijk op gebeurtenissen. Ze dachten dat onervaren mannen een vertekend beeld van de werkelijkheid hadden, die ze als bedreigender en vijandiger zagen dan ze in werkelijkheid was. Dat heeft Seneca inderdaad gezegd "niemand heeft minder geluk dan de man die door tegenspoed wordt vergeten, aangezien hij geen kans heeft om zichzelf te bewijzen".
Met Praemeditatio Malorum, slaagden de stoïcijnen erin de gebeurtenis te zuiveren van de giftige resten van die slechte hermeneutiek en haar destructieve kracht terug te geven aan de geneutraliseerde en verzwakte persoon; dat wil zeggen teruggebracht tot een bijna onverschillige toestand.
Hiervoor adviseerde Marcus Aurelius: "Begin elke dag door tegen jezelf te zeggen: vandaag zal ik interferentie, ondankbaarheid, onbeschaamdheid, ontrouw, boosaardigheid en egoïsme tegenkomen".
Er moet ook worden gezegd dat hoewel het erop lijkt dat de Praemeditatio Malorum is een toekomstgerichte oefening, het is eigenlijk een techniek die probeert de negatieve effecten ervan te neutraliseren door het aanwezig te maken in een geordende en coherente reeks beelden of tupo's.
La praemeditatie effectief is die waarin de toekomst aanwezig wordt op de meest realistische, harde, zekere en onmiddellijke manier mogelijk. Niets wordt gespaard. Worst-case scenario's worden bedacht en tot in detail uitgespeeld om de geest voor te bereiden. Daarom wordt die toekomst dus hyperconsistent dankzij een krachtige daad van presentatie.
Deze hypercoherentie heeft een paradoxale therapeutische eigenschap: het opheffen van het gif dat in de dingen die ons overkomen wordt geïnjecteerd door een hermeneutiek die wordt opgewekt door angst. Het is een gewelddadige en ongecontroleerde reactie wanneer tegenspoed ons overvalt.
Volgens de stoïcijnen is het verwachte kwaad geen mogelijk kwaad, maar een zeker kwaad, het is geen toekomstig kwaad maar een reeds reëel kwaad, het is geen kwaad in wording, maar een reeds volbracht kwaad, maar bovenal houdt het op een kwaad zijn. Degenen die op het ergste zijn voorbereid, zullen altijd meer antwoorden en middelen hebben om ermee om te gaan dan degenen die denken dat alles goed komt.
Hoe de Praemeditatio Malorum?
Seneca verklaarde dat het beter is voorbereiden op het ergste op de beste momenten: “het is in tijden van veiligheid dat de geest zich moet voorbereiden op moeilijke tijden; terwijl het fortuin je gunsten schenkt, is het tijd om jezelf te versterken tegen zijn weigeringen […] want als het fortuin goedaardig is, kan de ziel een verdediging tegen zijn woede creëren”.
“Bewijs in je hoofd: ballingschap, marteling, oorlog, schipbreuk. Al deze menselijke concepten moeten voor onze ogen zijn [...] "Neem een week waarin je weinig te eten hebt, die arm en middelmatig is, heel slecht gekleed, en vraag jezelf af of dit het ergste is dat je kan overkomen" .
Daarom gaat het erom precies dat te doen: nadenken over het ergste dat kan gebeuren als we een nieuw project aannemen, op het punt staan een nieuwe relatie te beginnen of een keerpunt in ons leven doormaken. We kunnen zelfs een lijst maken van alle dingen die ons in de toekomst bang zullen maken, zoals het verliezen van een baan, een relatiebreuk of een ziekte.
We moeten ons dus afvragen: wat is het ergste dat kan gebeuren als...? Het geheim is om het pessimisme dat in ons bestaat los te laten, maar zonder catastrofisten te worden. Wanneer we visualiseren wat het ergste is dat ons kan overkomen, doen we twee dingen: de angst wordt verminderd omdat we rationeel begrijpen dat bijna niets zo erg, onoplosbaar of catastrofaal is als het lijkt, en ten tweede moedigen we onszelf aan om naar mogelijke oplossingen te zoeken. .
De echte les van deze negatieve visualisatietechniek is echter dat elke dag een geschenk is om dankbaar voor te zijn. Het visualiseren van de mogelijke onverwachte gebeurtenissen in het leven wordt zo een daad van dankbaarheid en onthechting die ons veerkrachtiger maakt en ons voorbereidt op de toekomst. Nou, daar gaat het tenslotte om: leven zonder angst die je verlamt. Als er iets moet gebeuren, dan gebeurt het. Maar als we voorbereid zijn, kunnen we de impact ervan beperken.
Bronnen:
Alessandrelli, M. (2020) Praemeditatio malorum. In: Instituut voor het Europese intellectuele lexicon en de geschiedenis van ideeën.
Miller, SA (2015) Naar een praktijk van stoïcijns pragmatisme. De pluralist; 10 (2): 150-171.
De ingang Praemeditatio Malorum, de stoïcijnse techniek zodat tegenspoed je niet overrompelt werd voor het eerst gepubliceerd in Hoek van de psychologie.
