De polarisatie gaat met sprongen vooruit. We omarmen en verspreiden steeds extremere posities met verontrustende luchthartigheid, waarbij we het overwogene vergeten "mesoten" of juist middenpunt dat Aristoteles ooit promootte. En hoe extremer onze ideeën worden, hoe meer spanning er in de lucht hangt. Hoe reactiever we worden, hoe groter de kans dat de samenleving haar evenwicht verliest.
De psychologie heeft een verklaring voor dit fenomeen: selectieve blootstelling.
Wat is selectieve blootstelling?
In 1957 ontwikkelde de sociaal psycholoog Leon Festinger de theorie van cognitieve dissonantie, volgens welke we de neiging hebben om harmonie te zoeken tussen onze overtuigingen, houdingen en gedragingen, wat ertoe leidt dat we dissonantie vermijden omdat het een toestand van intern ongemak veroorzaakt.
In de loop der jaren zijn er talloze psychologische onderzoeken uitgevoerd die deze theorie bevestigen: we geven de voorkeur aan informatie die onze standpunten ondersteunt en vermijden informatie die deze zou kunnen tegenspreken. Wij zijn het slachtoffer van bevestiging bias. We hebben de neiging om details op te merken en te onthouden die onze verwachtingen, ideeën of stereotypen bevestigen om de inspanning te vermijden die nodig is om onze overtuigingen te veranderen en onze mentale patronen te herstructureren.
Deze theorie is de basis waarop selectieve blootstellingsbias, ook wel bekend als het zoeken naar bevestigende informatie, is gebouwd. In wezen is het de neiging om informatie op te zoeken en erop te focussen die overeenkomt met onze attitudes, overtuigingen en meningen, terwijl we gegevens vermijden die deze tegenspreken.
Als gevolg hiervan hebben we de neiging om alleen informatie van gelijkgestemde media te selecteren en te lezen. Dit fenomeen is vooral duidelijk bij sterk gepolitiseerde sociale kwesties, van abortus tot het homohuwelijk tot immigratiecontrole.
Selectieve belichting in actie
Onlangs hebben onderzoekers vanUniversitat Ramon Llull ze rekruteerden meer dan 2.000 mensen om een reeks vragen te beantwoorden die hun opvattingen over diversiteit beoordeelden, met name het belang van culturele en etnische diversiteit voor de samenleving.
De deelnemers konden kiezen uit twee mogelijkheden: acht onderwerpen over vluchtelingen lezen vanuit een tegengesteld perspectief; dat wil zeggen, mensen die voorstander waren van het steunen van vluchtelingen moesten argumenten ertegen lezen en vice versa. Als ze ervoor kozen om de argumenten tegen hen te lezen, konden ze 10 euro krijgen, maar als ze ervoor kozen om acht argumenten te lezen die in overeenstemming waren met hun overtuigingen, was de prijs minder, 7 euro.
Vijf maanden later ondergingen de deelnemers het tweede deel van het onderzoek, maar ze hoefden niet de argumenten voor of tegen hun ideeën te lezen, ze hoefden alleen maar een vragenlijst te beantwoorden waarin hun opvattingen over diversiteit opnieuw werden geëvalueerd.
De onderzoekers ontdekten dat 58,6% van de mensen selectieve blootstellingsbias vertoonde omdat ze ervoor kozen onderwerpen te lezen die in overeenstemming waren met hun overtuigingen, zelfs als dit betekende dat ze minder geld zouden ontvangen. Hun vooroordelen hadden inderdaad ook invloed op hun opvattingen over diversiteit.
Degenen die tegen het helpen van vluchtelingen waren en niet ontvankelijk waren voor het lezen van informatie die hun overtuigingen zou kunnen tegenspreken, hadden negatievere opvattingen over diversiteit op de lange termijn dan degenen die ook tegen het helpen van vluchtelingen waren, maar open stonden om naar verschillende onderwerpen te luisteren.
De onderzoekers concludeerden dat "Negatieve opvattingen over diversiteit kunnen gedeeltelijk voortkomen uit een vooroordeel om positieve informatie over diversiteit in de loop van de tijd te vermijden." Dit betekent dat de selectieve blootstellingsbias ons niet alleen dwingt om meer gepolariseerde posities in te nemen door onze aanvankelijke overtuigingen te versterken, maar ook ons gedrag beïnvloedt en ons dwingt om nog meer irrationele beslissingen te nemen, ook al zijn deze minder voordelig voor onszelf.
De gevaren van het terugkoppelen van overtuigingen
Degenen die zich verdiepen in selectieve blootstelling en daarom een bepaald type communicatiemedia selecteren, zijn ook meer geneigd om elk type informatie dat uit die bronnen komt te geloven en als waar te accepteren en hun eigen mening te versterken.
Studies hebben zelfs aangetoond dat we de neiging hebben om kritischer te zijn over informatie die niet strookt met onze reeds bestaande overtuigingen en deze met argwaan bekijken. In plaats daarvan geloven we eerder informatie die in overeenstemming is met onze ideeën, dus het is gemakkelijker voor ons om door dat soort inhoud te worden misleid of gemanipuleerd.
Met de verspreiding van internet hebben we toegang tot een grote hoeveelheid informatie uit verschillende bronnen, maar juist dit brede scala aan informatiemogelijkheden leidt ertoe dat we selectiever worden.
Ondanks dat het informatieaanbod groter is, iets wat ons in theorie zou helpen onze horizon te verbreden, komt het in werkelijkheid voor dat we onszelf opsluiten in informatiebubbels die samenvallen met onze overtuigingen. Verre van ons perspectief te verbreden, hebben we de neiging om te zoeken naar bewijs dat onze manier van kijken naar de wereld bevestigt.
Algoritmen van sociale netwerken versterken deze trend verder door inhoud voor te stellen op basis van de informatie die we al hebben geconsumeerd. Die echokamer versterkt het idee dat wij gelijk hebben en anderen ongelijk. Vandaag hebben we meer "bewijs" dan ooit dat we gelijk hebben. Zelfs als dat niet zo is.
Dit vooroordeel dat ons een vals vertrouwen geeft, maakt ons echter ook stijver in ons denken en intoleranter voor meningen die we niet delen. Dit fenomeen, herhaald op sociaal niveau, polariseert ons nog meer, breekt de bruggen van de dialoog en veroorzaakt uitbarstingen van geweld.
De enorme kracht van pluraliteit
Hoewel het waar is dat we niet alle gegenereerde informatie kunnen consumeren en dat we deze puur praktisch moeten selecteren, mogen we niet uit het oog verliezen dat groei plaatsvindt wanneer we stappen uit onze comfortzone en onze overtuigingen op de proef stellen.
Opzettelijk op zoek gaan naar kritische informatie over wat we denken, kan heel nuttig zijn, omdat het ons in staat stelt om verschillende manieren om de wereld te zien te begrijpen, andere mogelijkheden te ontdekken en natuurlijk een grotere mentale flexibiliteit te ontwikkelen.
Het omarmen van pluraliteit helpt ons ook afstand te nemen van absolute waarheden en maakt ons uiteindelijk vrijere en minder manipuleerbare mensen. We moeten niet vergeten dat post-truth zich verspreidt door informatie te manipuleren en een beroep te doen op onze eerdere overtuigingen, omdat we op deze manier minder kritisch zijn over wat we lezen. Met een beetje bewustzijn en een meer open houding kunnen we echter ontsnappen aan selectieve blootstelling en de gevolgen daarvan.
Bronnen:
De keersmaecker, J & Schmind, K. (2022) Selectieve blootstellingsbias voorspelt opvattingen over diversiteit in de loop van de tijd. Psychonomic Bulletin & Review; 10.3758.
Frimer, JA et. Al. (2017) Liberalen en conservatieven zijn op dezelfde manier gemotiveerd om blootstelling aan elkaars meningen te vermijden. Journal of Experimental Social Psychology; 72:1-12.
De ingang Selectieve blootstelling, de vooringenomenheid die ons ertoe aanzet om extreme posities in te nemen werd voor het eerst gepubliceerd in Hoek van de psychologie.
