We hebben de neiging om te denken dat de meeste gebeurtenissen niet per ongeluk gebeuren, maar een logische verklaring hebben. Daarom zoeken we naar redenen die de acties van anderen en die van onszelf verklaren. We proberen de oorzaken van hun gedrag te achterhalen. Deze zoektocht naar causaliteit leidt ons weg van het toeval en stelt ons enerzijds in staat om de wereld te begrijpen en anderzijds om toekomstige acties te voorzien.
Oorzaken toewijzen aan een actie is een fenomeen dat bekend staat als "attributie". Sociaal psycholoog Lee Ross beweerde inderdaad dat we ons allemaal gedragen als 'intuïtieve psychologen' omdat we proberen gedrag te verklaren en conclusies te trekken over mensen en de sociale omgeving waarin ze opereren.
We zijn echter meestal geen 'onpartijdige psychologen', maar we hebben de neiging om mensen verantwoordelijk te houden en de invloed van de context te minimaliseren. Dan maken we de fundamentele attributiefout of mismatch.
Wat is de fundamentele attributiefout?
Wanneer we een gedrag proberen te verklaren, kunnen we rekening houden met zowel de interne factoren van de persoon als de externe factoren van de context waarin dat gedrag voorkomt. Daarom kunnen we gedrag fundamenteel toeschrijven aan de aanleg, motivaties, persoonlijkheidskenmerken en karakter van de persoon, zoals: "Hij kwam te laat omdat hij lui is", of we kunnen rekening houden met de context en denken: “Hij kwam laat aan omdat er veel verkeer was”.
Aangezien niemand geïsoleerd van zijn omgeving handelt, is het het meest verstandig om gedrag te verklaren door de invloed van interne en externe krachten te combineren. Alleen op deze manier kunnen we een zo objectief mogelijk beeld krijgen van alle factoren die iemand ertoe aanzetten om op een bepaalde manier te handelen.
In ieder geval zijn de meeste mensen het slachtoffer van een vooroordeel en hebben ze de neiging om de impact van motiverende of dispositiefactoren te overschatten door de invloed van de context te minimaliseren, dit staat bekend als een fundamentele attributiefout.
Stel je bijvoorbeeld een situatie voor die je waarschijnlijk hebt meegemaakt: je rijdt rustig wanneer je plotseling een auto met hoge snelheid iedereen op een wat roekeloze manier inhaalt. Het eerste dat in je opkomt is waarschijnlijk niet bepaald vleiend. Je zou kunnen denken dat hij een roekeloze of zelfs gedrogeerde chauffeur is. Maar het kan een persoon zijn die een noodsituatie op leven of dood heeft. De eerste impuls is echter meestal om een oordeel te vellen over het karakter, het minimaliseren van de omgevingsvariabelen die het gedrag zouden kunnen bepalen.
Waarom geven we anderen de schuld?
Ross geloofde dat we meer gewicht toekennen aan interne factoren, simpelweg omdat ze gemakkelijker voor ons zijn. Wanneer we een persoon of zijn omstandigheden niet kennen, is het gemakkelijker om bepaalde personologische disposities of eigenschappen uit zijn gedrag af te leiden dan om alle mogelijke contextuele variabelen te onderzoeken die hem zouden kunnen beïnvloeden. Dit brengt ons ertoe u ter verantwoording te roepen.
De verklaring is echter veel complexer. Uiteindelijk houden we anderen verantwoordelijk omdat we geneigd zijn te geloven dat gedrag fundamenteel afhankelijk is van onze wil. De overtuiging dat we verantwoordelijk zijn voor onze acties stelt ons in staat om aan te nemen dat we de managers van ons leven zijn, in plaats van louter bladeren te zijn die worden bewogen door de wind van omstandigheden. Dit geeft ons een gevoel van controle dat we niet willen opgeven. Kortom, we geven anderen de schuld omdat we willen geloven dat we volledige controle over ons eigen leven hebben.
In feite zit de fundamentele attributiefout ook in de geloof in een rechtvaardige wereld. Denken dat iedereen krijgt wat ze verdienen en dat als ze onderweg in moeilijkheden komen, dit komt omdat ze het "opgezocht" hebben of niet hard genoeg hebben geprobeerd, minimaliseert de rol van de omgeving en maximaliseert interne factoren. In die zin ontdekten onderzoekers van de Universiteit van Texas dat westerse samenlevingen de neiging hebben om individuen verantwoordelijk te houden voor hun daden, terwijl oosterse culturen meer nadruk leggen op situationele of sociale factoren.
De overtuigingen die ten grondslag liggen aan de fundamentele toeschrijvingsfout kunnen erg gevaarlijk worden, omdat we bijvoorbeeld de slachtoffers van geweld de schuld kunnen geven of omdat we denken dat mensen die door de samenleving worden gemarginaliseerd volledig verantwoordelijk zijn voor de tekortkomingen ervan. Vanwege de fundamentele attributiefout kunnen we aannemen dat degenen die 'slecht' doen slechte mensen zijn, omdat we niet de moeite nemen om contextuele of structurele factoren in overweging te nemen.
Het is dan ook geen toeval dat de fundamentele attributiefout wordt vergroot wanneer verklaringen voor negatief gedrag worden gezocht. Wanneer een gebeurtenis ons bang maakt en ons destabiliseert, hebben we de neiging om te denken dat op de een of andere manier het slachtoffer verantwoordelijk is. Het vooruitzicht om te denken dat de wereld oneerlijk is en dat sommige dingen willekeurig gebeuren, is gewoon te angstaanjagend, zoals blijkt uit een onderzoek aan de Universiteit van Ohio. Kortom, we geven de slachtoffers de schuld dat ze ons helpen ons veiliger te voelen en ons wereldbeeld opnieuw te bevestigen.
Dit wordt bevestigd door een onderzoek uitgevoerd door een groep psychologen van de universiteiten van Washington en Illinois. Deze onderzoekers vroegen 380 mensen om een essay te lezen en legden uit dat het onderwerp willekeurig was gekozen door een munt op te gooien, wat impliceert dat de auteur het niet per se met de inhoud eens hoefde te zijn.
Sommige deelnemers lazen een versie van het essay voor en anderen tegen. Vervolgens moesten ze aangeven wat de houding van de auteur van het essay was. 53% van de deelnemers schreef de auteur de houding toe die overeenkwam met het essay: pro-inclusie-attitudes als het essay bevestigend was en anti-inclusie-attitudes wanneer het essay tegen dergelijk beleid was.
Slechts 27% van de deelnemers gaf aan de positie van de auteur van het onderzoek niet te kennen. Dit experiment onthult een blindheid voor omstandigheden en een overhaast oordeel, waardoor we anderen de schuld geven zonder rekening te houden met de verzachtende omstandigheden.
De fout is van jou, niet van mij
Interessant is dat de fundamentele attributiefout de neiging heeft om op anderen te worden geprojecteerd, zelden op onszelf. Dit komt omdat we het slachtoffer zijn van wat bekend staat als "actor-observer bias".
Wanneer we het gedrag van een persoon observeren, hebben we de neiging om hun acties toe te schrijven aan hun persoonlijkheid of interne motivatie, in plaats van aan de situatie, maar als we de hoofdrolspelers zijn, hebben we de neiging om onze acties toe te schrijven aan situationele factoren. Met andere woorden, als iemand zich misdraagt, gaan we ervan uit dat hij een slecht persoon is; maar als we ons misdragen, komt dat door omstandigheden.
Deze attributiebias is niet alleen te wijten aan het feit dat we onszelf proberen te rechtvaardigen en onze ego's te beschermen, maar ook aan het feit dat we de context waarin het gedrag in kwestie plaatsvond beter kennen.
Als iemand ons bijvoorbeeld tegen het lijf loopt in een overvolle bar, hebben we de neiging om te denken dat ze onoplettend of onbeleefd zijn, maar als we iemand duwen, nemen we aan dat het was omdat er niet genoeg ruimte was, omdat we onszelf niet als een onvoorzichtige persoon of onbeleefd. Als iemand uitglijdt over een bananenschil, vinden we dat onhandig, maar als we uitglijden, geven we de schil de schuld. Het is gewoon zo.
Natuurlijk kunnen wij soms ook de dupe zijn van de mismatch. Zo hebben onderzoekers van de Perelman School voor Geneeskunde ontdekte dat sommige reddingswerkers zich erg schuldig voelen over het grote aantal doden dat na een ramp valt. Wat er gebeurt, is dat deze mensen hun macht en invloed van hun acties overschatten, waarbij ze alle variabelen vergeten die buiten hun controle liggen in catastrofale situaties.
Op dezelfde manier kunnen we onszelf de schuld geven van de tegenslagen die mensen overkomen, hoewel in werkelijkheid onze controle over de omstandigheden en hun beslissingen zeer beperkt is. Attributional bias doet ons echter denken dat we veel meer hadden kunnen doen om tegenspoed te voorkomen, terwijl we dat in werkelijkheid niet hebben gedaan.
Hoe kunnen we ontsnappen aan de fundamentele attributiefout?
Om de effecten van de fundamentele attributiefout te verminderen, moeten we empathie activeren en ons afvragen: "Als ik in de schoenen van die persoon zou staan, hoe zou ik de situatie dan uitleggen?"
Deze verandering van perspectief stelt ons in staat om het gevoel van de situatie en de gevolgtrekkingen die we maken over gedrag volledig te veranderen. Een experiment uitgevoerd aan de University of the West of England heeft zelfs uitgewezen dat verbale verandering van perspectief ons helpt deze vooringenomenheid te bestrijden.
Deze psychologen stelden de deelnemers vragen die hen dwongen hun standpunten onder verschillende omstandigheden om te keren (ik-jij, hier-daar, nu-dan). Ze ontdekten dus dat mensen die deze training kregen om hun perspectief te veranderen, minder geneigd waren anderen de schuld te geven en meer rekening hielden met omgevingsfactoren om te verklaren wat er gebeurde.
Daarom moeten we gedragingen gewoon in het licht van empathie zien, ons echt in de schoenen van de ander verplaatsen om te proberen hem door zijn ogen te begrijpen.
Het betekent dat de volgende keer dat we op het punt staan iemand te beoordelen, we eraan moeten denken dat we mogelijk last hebben van de fundamentele attributiefout. In plaats van hem de schuld te geven of te denken dat hij een "slecht" persoon is, moeten we ons gewoon afvragen: "Als ik die persoon was, waarom zou ik dan zoiets doen?"
Deze verandering van perspectief stelt ons in staat om meer empathische en begripvollere mensen te worden, mensen die niet leven door anderen te beoordelen, maar die een psychologische volwassenheid genoeg om te begrijpen dat niets zwart of wit is.
Bronnen:
Han, J., LaMarra, D., Vapiwala, N. (2017) Lessen uit de sociale psychologie toepassen om de cultuur van het openbaar maken van fouten te transformeren. Medisch onderwijs; 51 (10): 996-1001.
Hooper, N. et. Al. (2015) Perspectief nemen vermindert de fundamentele attributiefout. Tijdschrift voor contextuele gedragswetenschappen; 4 (2): 69-72.
Bauman, CW & Skitka, LJ (2010) Attributies maken voor gedrag: de prevalentie van correspondentiebias in de algemene bevolking. Basis- en toegepaste sociale psychologie; 32 (3): 269-277.
Parales, C. (2010) El error fundamental en psychologie: reflexiones en torno a las contribuciones de Gustav Ichheiser. Colombiaanse Revista de Psicología; 19 (2): 161-175.
Gawronski, B. (2007) Fundamentele attributiefout. Encyclopedie van sociale psychologie; 367-369.
Alicke, MD (2000) Schuldcontrole en de psychologie van schuld. Psychologisch Bulletin; 126 (4): 556-574.
Ross, L. & Anderson, C. (1982) Tekortkomingen in het attributieproces: over de oorsprong en het onderhoud van foutieve sociale beoordelingen. Conferentie: Oordeel onder onzekerheid: heuristieken en vooroordelen.
Ross, L. (1977) De intuïtieve psycholoog en zijn tekortkomingen: vervormingen in het attributieproces. Vooruitgang in de experimentele sociale psychologie; (10): 173-220.
De ingang Fundamentele attributiefout: mensen de schuld geven door de context te vergeten werd voor het eerst gepubliceerd in Hoek van de psychologie.
