Ben je ooit een date vergeten waar je niet heen wilde? Of misschien ben je een lopende taak vergeten die je spanning bezorgde? Of een ongelukkig feit? Het is niet ongebruikelijk.
Hoewel we geneigd zijn om ons geheugen te zien als een groot reservoir van informatie waarin we onze herinneringen veilig bewaren, is het eigenlijk meer een dynamisch magazijn dat voortdurend verandert. Ons geheugen herschrijft herinneringen en is ook onderhevig aan "gemotiveerde vergeetachtigheid".
Wat is gemotiveerde vergeetachtigheid?
Het idee van gemotiveerde vergeetachtigheid dateert van de filosoof Friedrich Nietzsche in 1894. Nietzsche en Sigmund Freud waren het erover eens dat het verwijderen van herinneringen een vorm van zelfbehoud is. Nietzsche schreef dat de mens moet vergeten vooruit te gaan en stelde dat het een actief proces is, in de zin dat men bepaalde gebeurtenissen vergeet, zoals verdedigingsmechanisme. Freud verwees ook naar verdrongen herinneringen die we uit ons geheugen wissen omdat ze ons te veel schade berokkenen en we ze niet in ons "ik" kunnen integreren.
Zijn ideeën waren praktisch vergeten, maar de twee wereldoorlogen wekten de interesse van psychologen en psychiaters voor dit fenomeen omdat veel veteranen aanzienlijk en selectief geheugenverlies leden bij hun terugkeer uit de strijd.
Gemotiveerde vergeetachtigheid is echter geen 'geheugenstoornis, maar het gaat veeleer om het "wissen" van ongewenste herinneringen, min of meer bewust. In veel gevallen fungeert het als een afweermechanisme dat herinneringen blokkeert die onaangename emoties opwekken, zoals angst, schaamte of schuld.
Wat doet ons vergeten?
Gemotiveerde vergeetachtigheid kan verschillende oorzaken hebben, zoals uitgelegd door psychologen van Cambridge University:
• Negatieve emoties verlichten. De herinneringen die we het meest vermijden, zijn meestal die herinneringen die angst, woede, verdriet, schuldgevoel, schaamte of angst oproepen. In de praktijk vermijden we liever pijnlijke of verontrustende herinneringen die ons ongemak en ongemak bezorgen. Wanneer we erin slagen ze uit ons bewustzijn te onderdrukken, verdwijnen die negatieve gevoelens en herwinnen we emotionele stabiliteit.
• Ongepast gedrag rechtvaardigen. Wanneer we ons verkeerd gedragen en dat gedrag past niet bij ons beeld van onszelf, ervaren we dissonantie die ons ongemak bezorgt. Gemotiveerde vergeetachtigheid is een strategie om te voorkomen dat we onszelf in vraag stellen en deze in stand te houden de status quo binnen. Het is zelfs gebleken dat mensen de neiging hebben om morele regels te vergeten nadat ze zich oneerlijk hebben gedragen.
• Zelfbeeld behouden. We hebben de neiging om ons zelfbeeld te beschermen door selectief positieve feedback te onthouden en negatieve te vergeten. Deze 'geheugenverwaarlozing' treedt vooral op wanneer we ons met onze identiteit bedreigd voelen. In dat geval zullen we kritiek en negatieve opmerkingen uit ons geweten bannen.
• Bevestig overtuigingen en houdingen. Onze diepste overtuigingen zijn vaak zo diep geworteld dat ze het tegendeel bewijzen. Deze starheid kan grotendeels te wijten zijn aan gemotiveerde vergeetachtigheid, omdat we de neiging hebben om selectief informatie te onthouden en alleen te kiezen wat bij onze meningen en overtuigingen past.
• Vergeef anderen. Interpersoonlijke relaties gaan vaak gepaard met de behoefte om de overtredingen die ons hebben gekwetst te vergeven. In sommige gevallen is gemotiveerde vergeetachtigheid het mechanisme dat we gebruiken om deze overtredingen uit ons geheugen te wissen en verder te kunnen gaan.
• Behoud de band. In andere gevallen komt gemotiveerde vergeetachtigheid voort uit de behoefte om een band te onderhouden met een belangrijk persoon in ons leven. Het is zelfs een veelvoorkomend verschijnsel bij misbruikte kinderen of adolescenten die hun ouders nodig hebben. In dit geval vergeten we de ervaringen die niet verenigbaar zijn met het gehechtheidsbeeld om die emotionele band te behouden en de relatie in stand te houden.
De mechanismen van gemotiveerde vergeetachtigheid
Gemotiveerde vergeetachtigheid kan onbewust optreden of kan het gevolg zijn van de opzettelijke poging om bepaalde feiten of details te vergeten. In feite kan het plaatsvinden via twee mechanismen:
• Repressie. Het is een primair verdedigingsmechanisme waarmee we onze onaangename of ondraaglijke gedachten, impulsen, herinneringen of gevoelens uit het bewustzijn duwen. Het komt bijvoorbeeld meestal voor bij mensen die het slachtoffer zijn geworden van gewelddadige handelingen, die hen zo veel pijn doen dat de meest verschrikkelijke details uit hun geheugen worden gewist.
• Onderdrukking. Het is een bewust en vrijwillig mechanisme waardoor we gedachten en herinneringen die ons pijn doen of die we niet willen accepteren, beperken. Wanneer een herinnering ons stoort, proberen we aan iets anders te denken of activiteiten te veranderen om die inhoud uit onze geest te verdrijven.
Door de herinnering te weigeren, vervaagt de afdruk ervan in ons geheugen, en dit kan leiden tot vergeetachtigheid. Deze actieve afwijzing activeert neurale processen die toegang tot ongewenst geheugen verhinderen, alsof we het pad naar dat geheugen blokkeren, zodat er een punt komt waarop we het niet meer uit het geheugen kunnen halen.
In feite hebben we gezien dat het niveau van vergeetachtigheid evenredig is met het aantal keren dat we een herinnering onderdrukken. Dit soort vergeetachtigheid is niet zo ongewoon of complex als het lijkt. Dit werd aangetoond door een experiment uitgevoerd aan de Universiteit van Washington. Deze psychologen vroegen een groep mensen om gedurende twee weken een dagboek bij te houden waarin ze elke dag een enkele gebeurtenis moesten opschrijven die hen was overkomen. Vervolgens werd hen gevraagd de gebeurtenis te beperken tot twee woorden om de essentie vast te leggen en nog meer op de herinnering te focussen.
Na een week vertelden de onderzoekers de helft van de deelnemers dat ze de gebeurtenissen van die eerste zeven dagen niet hoefden te onthouden en vroegen ze zelfs een poging te doen om ze te vergeten. Daarom ontdekten ze dat de mensen aan wie werd gevraagd te vergeten zich minder dan een derde van de gebeurtenissen herinnerden die tijdens de eerste week waren opgenomen, terwijl de rest zich meer dan de helft herinnerde.
Daarom concludeerden de onderzoekers dat: “Mensen kunnen opzettelijk autobiografische herinneringen vergeten, net zoals ze de woorden in een lijst vergeten. Dit fenomeen deed zich voor ongeacht of de gebeurtenissen positief of negatief waren en buiten hun emotionele intensiteit ”.
Bronnen:
Anderson, MC & Hanslmayr, S. (2014) Neurale mechanismen van gemotiveerd vergeten. Trends Cogn Sci; 18 (6): 279–292.
Lambert, AJ et. Al. (2010) Testen van de repressiehypothese: effecten van emotionele valentie op geheugenonderdrukking in de denk-niet-denktaak. Bewust. Cogn; 19: 281-293.
Joslyn, SL & Oakes, MA (2005) Gerichte vergeten van autobiografische gebeurtenissen. Geheugen en cognitie; 33:577-587.
Joormann, J. et. Al. (2005) Het goede onthouden, het slechte vergeten: opzettelijk vergeten van emotioneel materiaal bij depressie. J. Abnorm. Psychol; 114: 640-648.
De ingang Gemotiveerde vergeetachtigheid, uit het geheugen wissen wat ons pijn doet of stoort werd voor het eerst gepubliceerd in Hoek van de psychologie.
