Sentimendu jakin batzuk aktibatzen dituzten eta bultzadaz jokatzea eragiten duten abiarazle emozionalak ditugu guztiok. Batzuetan haserretu gaitezke baliozko arrazoirik izan gabe. Beste batzuetan, gauza hutsalek estresatuta, triste edo etsita senti gaitezke azpiko arrazoia ezagutu gabe.
Seguruenik ohartu zara elkarrizketetako gai batzuek emozio desatseginak sortzen dituztela beti. Agian haserretu egiten zara finantza kontuetan edo errudun sentitzen zara familiako kontuetan. Arazo horiek ez dira puntu "sentikor" sinpleak, arazo sakonagoa ezkutatzen duten eragile emozionalak baizik.
Zer dira eragile psikologikoak?
Triggerrak zenbait prozesu psikologiko martxan jartzen dituzten gertaerak dira. Ez dira berez arrazoiak, azpiko arazo psikologikoa azaleratzeko "bultzada" nagusia baizik. Abiarazle emozionalak "botoi gorriak" bezalakoak dira, sakatzean zenbait aktibatzen baitira emozioak eta sentimenduak.
Edozein estimulu eragile bihur daiteke. Ondoeza eragiten digun kontua izan daiteke, baina izan dezakegun pertsona bat ere izan daiteke ezkutuko gatazka, oroitzapen bat edo usain jakin bat ere. Izan ere, usainak bereziki eragile emozionalak dira, gure sistema linbikoan zuzenean jokatzen dutelako, adimen arrazionala engainatuz.
Zer erreakzio eragiten dituzte eragile emozionalek?
Eragile emozionalak normalean ez dira estimulu mehatxatzaileak edo kezkagarriak izaten. Arazoa da hori bai, eduki emozionalak aktibatzen dituztela. Adibidez, melodia batek memoria traumatikoa edo desatsegina sor dezake. Abestia bera ez da arriskutsua, baina aktibatzen duen memoria bai. Abiarazle emozionalen indarra errefusa, antsietate edo amorruaren erantzun bizia sortzen duten trauma edo iraganeko esperientziak aktibatzen dituzte.
Abiarazle egoera baten aurrean jartzen garenean, hipotalamo-hipofisi-giltzurrungaineko ardatzak auto-babes prozesu konplexu bat abian jartzen du, hiru ekintza posibleetarako prestatzen gaituena: borrokatu, ihes egin edo paralizatu. Ondoren, adrenalina eta kortisola bezalako hormonen ekoizpena aktibatzen da, gure odol zirkulazioa urez gainezten dutenak. Estresaren hormonak askatzen direnean, antsietatea gora doa eta a jasaten dugu bahiketa emozionala horrek aurre egiteko gaitasunak kentzen dizkigu. Horrek arrazionalki pentsatzeari utzi eta lehen bultzadek eramaten uzten gaitu.
Abiarazle emozional gehienak sotilak eta antzemateko zailak dira. Seguruenik ez zara konturatuko erreakzio emozional batzuk piztu direla. Adibidez, haserrearekin erreakzionatu dezakegu itxuraz kaltegarria den galdera bat egiten zaigunean, baztertu nahi dugun edo bereziki deseroso sentiarazten gaituen gai sentikor bat jorratzen duelako.
Galdera eragile emozionala da, baina ez da kausa edo arazoa. Erreakzio emozional horien jatorria askoz ere sakonagoa da eta introspekzio prozesu neketsua behar da gai jakin batzuek hain eragin afektibo bizia zergatik sortzen duten ulertzeko. Litekeena da gustura sentitzen ez garen gure bizitzako alderdiak direla, onartu nahi ez ditugun gure itzalak edo guztiz gainditu ez ditugun traumak.
Illinoiseko Unibertsitatean egindako ikerketa baten arabera, eragile emozionalen kopuru handiagoari erantzuten dioten pertsonek nahiago izaten dituzte konpultsioak eta obsesioak garatzea, eta hori ez da harritzekoa, eduki psikologiko horiek etengabeko presioa eragiten baitute gure buruan.
Gaixotasun fisiko batzuen abiarazle emozionalen garrantzia, hala nola miokardioko infartua, eztabaidagai dago, izan ere, ikusi da bihotzekoa gertatu baino lehen jende askok haserrea, antsietatea, tristura, mina zorrotza edo estresa sentimendu bereziki biziak dituela salatzen duela. Horrek esan nahi du eragile emozionalak ezagutzen eta kudeatzen ikastea ezinbestekoa dela gure oreka psikologikorako eta gure osasunerako.
Saihestu edo aurre egin, hori da galdera
Gure eragile emozionalak ezagutzeak haien gaineko boterea ematen digu. Sumatzen bagara, haserretzen edo desegonkortzen gaituenaz jabetzen bagara, gure babesa nola jokatu erabaki dezakegu buruko oreka.
Momentu honetan bi aukera ditugu: sortutako emozioak prebenitzeko faktore psikologiko horiek aktibatzen dituzten egoerak saihestea edo lan psikologiko sakonagoa egitea erreakzio emozional horiek aktibatzeari uzteko.
Abiarazle emozionalak saihestea da irtenbide errazena, baina ez da beti posible edo eraginkorra. Betiko ekidin ezin diren arazoak edo egoerak daude. Gainera, saihesteak batean bizitzera garamatza erosotasun gunea estuegia, eta handik alde egiteko beldurra dugu, deseroso egiten gaituzten estimuluei aurre egin nahi ez diegulako.
Burbuila batean bizi nahian errealitateari ihes egitea ez da errealista. Eragile emozionalak gutxien espero ditugun tokietan aurki ditzakegu eta min egiten amaituko gaituzte haiei aurre egiten ikasten ez badugu. Hori dela eta, epe luzera erosoena neurriz kanpoko erreakzio hori sortzen duten eduki psikologikoekin lan egitea da.
Demagun eutsi egiten diozun horrek bere horretan jarraitzen duela. Zenbat eta eduki psikologiko bat gehiago ezkutatzen saiatzen gara, orduan eta indar handiagoa izango du kontzientzian berriro azaleratzen denean. Epe luzerako saihesteak hiperbegirantzako ziklo batean itsatsita geratzeko aukera handitzen du, beti gaizki egon daitekeenaren bila gabiltza, eta horrek trauma osteko estresa izateko aukerak handitzen ditu.
Nola desgaitu abiarazle emozionalak 3 urratsetan?
Eduki psikologiko problematikoak lantzen ditugun heinean, abiarazle emozionalak eragiten dituzten erreakzioak nola desegiten ikastea lagungarria da.
1. Ezagutu "itzulerarik gabeko puntua"
Denok dugu itzulerarik gabeko puntua, eta hortik abiatuta emozioak nagusitzen dira eta arrazionalki jokatzea eragozten digute. Estresaren, haserrearen, frustrazioaren edo antsietatearen lehen zantzuak antzematen ikasi behar dugu hazten uzteko eta puntu horretara eramateko. Marka horiek gorputzean ikusten dira baina aldatu egiten dira pertsona batetik bestera. Batzuek giharretako tentsio handia izan dezakete, beste batzuek bularrean estutasun sentipena edo arnasketa azkarra. Abiarazle emozionalak marka izan duen eta erreakzio afektibo bizia eragiten duen seinale fisikoak aurkitu besterik ez duzu.
2. Lasa ezazu gorputza
Gure erantzun emozionala ulertzen dugunean, kontrako ekintzak eginez desagerrarazi dezakegu. Estresa edo haserrea areagotzen bada, teknikak aplika ditzakegu erlaxatu hamar minututan edo arnasketa ariketak egiten, adibidez. Gorputza lasaitzea ezinbestekoa da pausoa hemen eta orain bideratzeko, emozio horiek pentsamolde nahasia eta desordenatua sortzen baitute, aurre egiteko estrategia egokiak ezartzea eragozten diguna. Gogoratu behar dugu errealitatea gure gogo-egoeran oinarrituta interpretatzen dugula, beraz, kezkatuta edo haserre gaudenean, mehatxuaz dugun pertzepzioa handiagoa izango da eta ezin izango dugu arazoa objektiboki konpondu. Horregatik, gorputza lasaitzeak adimena lasaitzen lagunduko digu.
3. Etiketatu emozioak epaitu gabe
Lasaitu eta adimenak lasaitu ondoren, gertatutakoa azter dezakegu. Galdetu behar diogu geure buruari: zer egoerak, pentsamenduk edo irudik eraman gaituzte kontrola galtzeraino? Zer sentitu genuen ekitaldiaren aurretik, bitartean eta ondoren? Garrantzitsua da emozioak etiketatu ahal izatea epaitu gabe. Kontuan izan behar dugu ez direla ez onak ez txarrak, mezu sakonago baten eramaileak baizik ez direla. Azpiko eragilea zein den jakiten laguntzen digute eta konpondu beharreko benetako arazora bideratzen gaituzte.
Gure eragile emozionalak lasaitzen eta esploratzen ikasteak, modu bereizian aztertu eta prozesatu ahal izateak izugarrizko konfiantza emango digu. Horrela, abiarazle hauen eraginpean egongo garen hurrengoan ez gara mehatxatuak sentituko eta emozioak ez dira hain larriak izango. Modu honetan nola jokatu erabaki dezakegu, modu inpultsiboan erreakzionatu beharrean.
Iturriak:
Lubis, N. et. ra. (2018) Eragile emozionalak eta erantzunak berezko elkarreragin afektiboan: aitorpena, iragarpena eta analisia. Adimen Artifizialerako Japoniako Elkartearen transakzioak; 33 (1): DSH-D_1-10.
Edmondson, D. et. Al. (2013) Eragile emozionalak miokardioko infartuan: axola al dute? Eur Bihotza J; 34 (4): 300-6.
Abramowitz, A. & Berenbaum, H. (2007) Eragile emozionalak eta hauen harremana psikopatologia inpultsiboarekin eta konpultsiboarekin. Nortasuna eta Banakako desberdintasunak; 43 (6): 1356-1365.
Sarrera Ezagutzen al dituzu zure eragile emozionalak? urtean argitaratu zen lehen aldiz Psikologiaren txokoa.
