Ìbàlágà máa ń jẹ́ ìpele dídíjú. O jẹ akoko iyipada laarin igba ewe ati agba ti a samisi nipasẹ awọn iyipada ti ara, ẹdun ati awujọ ti o fa awọn italaya nla. Awọn ọdọ bẹrẹ lati ni idagbasoke idanimọ ti ara wọn, ifẹ ominira ati gbiyanju lati wa aye wọn ni agbaye, ṣugbọn tun ko ni idagbasoke ati pe o nira lati ṣakoso awọn ẹdun wọn daradara. Nitorinaa ko ṣe iyalẹnu pe idaji gbogbo awọn rudurudu ọpọlọ igbesi aye ni idagbasoke nipasẹ ọjọ-ori 14, ti o tumọ si pe ọdọ ọdọ jẹ akoko ifarabalẹ pupọ fun idena ati itọju awọn iṣoro ilera ọpọlọ.
Ilera ọpọlọ ọdọmọkunrin ko ti ni ipalara rara
Ninu isubu ti 2021, awọnAmerican Academy of Pediatrics ati awọnIle ẹkọ ijinlẹ ti Amẹrika ti Ọmọdekunrin ati ọmọ ọdọ Alaisan ti darapọ mọ ohun wọn lati kede pajawiri ilera ọpọlọ orilẹ-ede fun awọn ọmọde ati awọn ọdọ. Ni Ilu Sipeeni, pajawiri ko ti kede ni ifowosi, ṣugbọn o tun ni rilara.
Iroyin tuntun lori iwa igbẹmi ara ẹni ati ilera ọpọlọ ni igba ewe ati ọdọ lati ọdọ ANAR Foundation jẹ aibalẹ. Nọmba awọn ọran pẹlu ihuwasi igbẹmi ara ẹni ti dagba nipasẹ 1.921,3% ni ọdun mẹwa to kọja, ni pataki lẹhin ajakaye-arun, nigbati awọn igbiyanju igbẹmi ara ẹni pọ si nipasẹ 128%.
Ẹgbẹ́ Àwọn Ìṣègùn Ọmọdé ti Sípéènì tún ti kìlọ̀ pé ìlera ọpọlọ ti àwọn ọmọdé àti àwọn ọ̀dọ́ ti bà jẹ́ gan-an ní àwọn ọdún àìpẹ́ yìí. Ṣaaju ki ajakaye-arun naa, o jẹ ifoju pe ni ayika 20% ti awọn ọdọ ti jiya lati awọn rudurudu ọpọlọ ti awọn abajade le jẹ igbesi aye.
Sibẹsibẹ, ni ọdun meji sẹhin, awọn rudurudu jijẹ ti pọ si nipasẹ 40%, ibanujẹ nipasẹ 19% ati ibinu nipasẹ 10%. Pẹlupẹlu, awọn ọran naa nira diẹ sii, awọn alaisan ti wa ni ọdọ ati nilo awọn ile-iwosan diẹ sii. Fun idi eyi, o ṣe pataki fun awọn obi lati mọ pataki ilera ọpọlọ ni awọn ọdọ.
Ti ọmọ rẹ ba ni iba, o le ṣe lẹsẹkẹsẹ lati wa iranlọwọ iwosan, nitorina ti o ba ri ọmọ rẹ ni ibanujẹ, ibinu, tabi ti o kere si awọn iṣẹ ti wọn gbadun tẹlẹ, maṣe ro pe o jẹ ipele kan tabi nkan ti ko ṣe pataki pe o le foju laisi awọn abajade pataki. Nígbà tó bá kan ọ̀rọ̀ ìlera ọpọlọ àwọn ọmọ wa, ó ṣe pàtàkì pé ká máa ṣọ́ra láé.
Awọn iṣoro ilera ọpọlọ ti ko ni itọju ṣe dabaru pẹlu kikọ ẹkọ, awujọpọ, iyì ara ẹni, ati awọn apakan pataki miiran ti idagbasoke, nitorinaa awọn ọdọ le gbe awọn abajade ni gbogbo igbesi aye wọn. Ni awọn ọran ti o buruju, awọn rudurudu ọpọlọ le paapaa ja si igbẹmi ara ẹni.
Bawo ni lati ṣe abojuto ilera ọpọlọ ọdọ ni ile?
Awọn obi bẹru ibẹrẹ ti ọdọ-ọdọ nitori wọn nireti awọn iyipada iṣesi rẹ, awọn ihuwasi gbigbe eewu, ati awọn ariyanjiyan ailopin, ṣugbọn o tun jẹ aye lati fi idi awọn iwe ifowopamosi mulẹ. Ni otitọ, ni ipele yii awọn obi le jẹ apẹrẹ fun idagbasoke ẹdun ati ṣe iranlọwọ fun awọn ọmọde ọdọ wọn lati ṣe awọn ilana imunadoko ti o munadoko ati iyipada ti o jẹ ki wọn di eniyan ti o ni igbẹkẹle ara ẹni. Bawo ni lati ṣe?
• Ṣeto awọn ilana ilera fun igbesi aye ẹbi
Igbekale ati aabo jẹ awọn ọwọn pataki ti iduroṣinṣin ọpọlọ, ṣugbọn wọn ṣe ipa paapaa diẹ sii ninu awọn igbesi aye awọn ọdọ ti o tẹsiwaju lati nilo awọn aala ti o han gbangba ati awọn itọnisọna lati dagba ati kọ ẹkọ lati tọju ara wọn bi agbalagba. Fun idi eyi, ilera opolo bẹrẹ pẹlu igbesi aye ẹbi ti a ṣeto daradara ti o da lori awọn iṣesi ilera.
Gbiyanju lati gba gbogbo eniyan ni ile lati jẹ ounjẹ ti o ni ilera ati ti ounjẹ, ṣe pataki awọn isesi oorun ti o dara, ati ṣeto oorun ati ọna-ọna asopọ-ọna ẹrọ ti o ṣe iranlọwọ fun gbogbo eniyan ni isinmi ati ki o kun agbara. Awọn isesi wọnyi yoo ṣe iranlọwọ lati mu aṣẹ ati iwọntunwọnsi wa si igbesi aye ọmọ rẹ ati pe yoo ṣe atilẹyin alafia-ọkan wọn.
• Lo akoko didara pọ
Ìbàlágà jẹ́ àkókò wíwá àti ìmúdájú, nítorí náà ó jẹ́ ohun tí ó tọ́ fún ọmọ rẹ láti fẹ́ láti lo àkókò púpọ̀ sí i pẹ̀lú ẹgbẹ́ àwọn ọ̀rẹ́ wọn tàbí fúnra wọn. Gẹgẹbi obi kan, o nilo lati bọwọ fun aaye rẹ ki o fun u ni ominira lati ṣawari ati ṣawari agbaye, ṣugbọn o tun nilo lati rii daju pe akoko ti o lo papọ jẹ didara to dara.
Wiwa ifẹ ti o wọpọ ati pinpin yoo di aye lati wa papọ laisi titẹ, o kan lati gbadun ile-iṣẹ kọọkan miiran ati lati mọ ara wọn daradara. Awọn iru awọn iriri wọnyi tun ṣẹda awọn aaye ailewu ati awọn aye tuntun fun ọmọ rẹ lati ṣii ati pin awọn iṣoro ati awọn ifiyesi wọn pẹlu rẹ.
• Fún un níyànjú láti sọ bí nǹkan ṣe rí lára rẹ̀
Nígbà tí àwọn òbí bá ran àwọn ọ̀dọ́ lọ́wọ́ láti mọ bí nǹkan ṣe rí lára wọn, tí wọ́n sì ń fún ìlera ọpọlọ wọn lókun. Nitorina, o yẹ ki o wa awọn ọna lati ṣe ibaraẹnisọrọ pẹlu ọmọ rẹ. O le beere lọwọ rẹ lati ran ọ lọwọ lati pese ounjẹ alẹ tabi ṣe iranlọwọ fun ọ jade ninu ọgba ki o le iwiregbe papọ. Lo anfaani naa lati beere lọwọ rẹ bi ọjọ rẹ ṣe lọ ati ohun ti o ṣe.
Tó o bá kíyè sí i pé inú rẹ̀ bà jẹ́, pé inú rẹ̀ bà jẹ́, tàbí tó ń ṣàníyàn, béèrè lọ́wọ́ rẹ̀ pé kí ló ṣẹlẹ̀ sí i kó o sì ràn án lọ́wọ́ láti kojú àwọn ìmọ̀lára yẹn. O ṣe pataki ki ọmọ rẹ ni oye pe ko si ye lati sa fun awọn ẹdun odi ati pe ojutu kii ṣe paapaa lati foju wọn, ṣugbọn lati kọ ẹkọ lati ṣakoso wọn. Awọn iṣẹ bii kikun, adaṣe, titọju iwe-akọọlẹ kan, tabi sisọ nipa ohun ti n ṣẹlẹ si i jẹ awọn iṣan ti o munadoko pupọ lati tu ẹdọfu silẹ ati ni irisi tuntun lori awọn iṣoro.
Yi ile rẹ pada si ibi aabo ti ko ni idajọ
Ọkan ninu awọn bọtini si igbega ibaraẹnisọrọ ṣiṣi silẹ jẹ ominira lati awọn idajọ. Ọmọ rẹ yẹ ki o mọ pe o nifẹ wọn lainidi ati pe yoo ṣe atilẹyin fun wọn nigbagbogbo. Ó gbọ́dọ̀ nímọ̀lára pé àwọn òbí òun jẹ́ ìtìlẹ́yìn líle tí òun lè gbára lé nígbà tí nǹkan bá burú.
Lati se aseyori yi, o jẹ pataki lati niwa awọn imolara afọwọsi; èyíinì ni, yẹra fún ìtẹ̀sí láti dín ìmọ̀lára, ìbẹ̀rù, tàbí ìjákulẹ̀ rẹ̀ kù. Ọmọ rẹ yẹ ki o lero pe wọn le ba ọ sọrọ nipa eyikeyi ọran ti o kan wọn tabi beere fun imọran rẹ, ni mimọ pe iwọ kii yoo da wọn lẹjọ. Eyi ko tumọ si pe o ni lati gba pẹlu ohun gbogbo, ṣugbọn pe iwọ yoo gba iduro itara ati oye lati sunmọ koko-ọrọ naa ni ọna ti o dagba, laisi ariwo tabi awọn ifarabalẹ laarin.
• Kọ ẹkọ lati lo imọ-ẹrọ pẹlu ọgbọn
O fẹrẹ jẹ pe ko ṣee ṣe lati nireti ọmọ rẹ lati gbe laisi imọ-ẹrọ, ṣugbọn o jẹ ewu nla si ilera ọpọlọ ọdọ, nitorinaa wọn nilo lati kọ bi wọn ṣe le lo daradara lakoko ti o daabobo ara wọn kuro ninu awọn ewu ti o jẹ. Ṣeto awọn akoko ti a ti ge asopọ ni ile ati ṣeto awọn iṣẹ ṣiṣe laisi imọ-ẹrọ ki ọmọ rẹ loye pe aye iyalẹnu wa ju awọn iboju lọ.
Ó ṣe pàtàkì pé kó o ṣàlàyé fún un pé gbogbo ohun tó bá ń ṣe lórí Íńtánẹ́ẹ̀tì máa jẹ́ àbájáde rẹ̀, èyí tó máa ń gbòòrò dé ìgbésí ayé rẹ̀ gan-an, àti pé kó ṣọ́ra ohun tó bá fi sílò torí pé ó máa ṣòro láti pa á rẹ́ kúrò lórí ìkànnì náà. Tun kọ ọ lati lo awọn asẹ aṣiri, awọn akọle adirẹsi bii cyberbullying, sexting ati olutọju ẹhin ọkọ-iyawo ati ṣe iranlọwọ fun u lati ya ara rẹ ni iyi ati iye rẹ bi eniyan lati nọmba “awọn ayanfẹ” tabi awọn iwo ti o le gba lori awọn nẹtiwọọki awujọ.
• Igbelaruge rigidi ara-niyi
Boya ẹbun ti o tobi julọ ti o le fun ọmọ rẹ ni lati ṣe iranlọwọ fun wọn lati kọ iyì ara-ẹni ti ko ni ọta ibọn, paapaa ni ipele kan ninu igbesi aye nibiti awọn ikunsinu nipa ara wọn dalele lori gbigba ẹgbẹ ati gbaye-gbale lori awọn nẹtiwọọki awujọ.
Maṣe ba ọmọ rẹ sọrọ nikan nigbati o ṣe ohun ti ko tọ, yìn i fun iwa rere rẹ pẹlu. Fun iyin naa lati di ajile ti ara ẹni, fojusi diẹ sii lori igbiyanju ju abajade lọ. Lẹhinna ọmọ rẹ yoo ni oye pe wọn ni iye pataki. Pẹlu rẹ ni awọn ipinnu ẹbi pataki yoo tun jẹ ki o gbọ ati ki o mọrírì rẹ, fifun ni igboya lati lo ohun rẹ ati dabobo awọn ẹtọ rẹ ni awọn ipo miiran ni ita ile.
• Yanju awọn ija papọ
Ninu ibatan pẹlu ọdọ, awọn obi gbọdọ mura ara wọn lati koju awọn iyatọ, awọn ija ati awọn ija agbara ti yoo dide. Ranti pe o tun ti kọja ọjọ-ori yẹn, nitorinaa o dara ki o jẹ oloootitọ ati gbangba pẹlu ọmọ rẹ. Tẹtisi rẹ ni idakẹjẹ ati ki o ṣe itara pẹlu awọn iwulo titun rẹ, paapaa ti iyẹn ko tumọ si pe o ni lati fun ni.
Ni ọna kan, yago fun awọn ijakadi agbara nipa ṣiṣe awoṣe ibaraẹnisọrọ ibọwọ laisi igbiyanju lati ṣakoso iṣesi tabi irisi rẹ. Ó ṣeé ṣe kí ọ̀dọ́langba kan jẹ́wọ́ ẹ̀ṣẹ̀ tí inú ń bí, nítorí náà, ohun tó dáa jù ni kó o sọ̀rọ̀ nígbà tí nǹkan bá rọ̀. Gbiyanju lati wa awọn ojutu win-win ati, ti o ba jẹ dandan, de awọn adehun nibiti ọmọ rẹ gba awọn ipo ati awọn ojuse kan ni paṣipaarọ fun ominira diẹ sii.
• Di apẹẹrẹ ti iṣakoso ẹdun
Itoju ilera ọpọlọ ti awọn ọdọ tumọ si kikọ wọn lati ṣakoso awọn ẹdun odi. Eyi tumọ si pe awọn obi tun gbọdọ bẹrẹ irin-ajo ikẹkọ ẹdun ti o ṣamọna wọn lati yago fun ija nigba ti wọn binu pupọ tabi lati ni itara ati oye diẹ sii ni awọn ipo nibiti wọn yoo ṣe bẹru deede tabi padanu ibinu wọn.
Pinpin awọn ẹdun rẹ pẹlu ọmọ rẹ yoo tun dara fun u. Ti o ba ni wahala, jẹ ki wọn mọ. Kii ṣe nipa fifun u pẹlu awọn iṣoro rẹ, o jẹ nipa ṣiṣe ki o ye wa pe gbogbo wa ni awọn iṣoro. Nigbati ọmọ rẹ ba rii bi o ṣe n ṣakoso awọn ẹdun idiju wọnyi, yoo loye pe ko ṣe pataki lati sa fun awọn ikunsinu wọnyi, ṣugbọn lati kọ ẹkọ lati ṣakoso wọn, nitorinaa dinku eewu ti ipalara ti ara ẹni tabi ijiya lati aibalẹ tabi ibanujẹ.
Bo ẹhin rẹ
Paapa ti o ba ṣe ohun gbogbo ni agbara rẹ lati ṣe abojuto ilera ọpọlọ ọmọ rẹ ati daabobo wọn, ọpọlọpọ awọn ipo wa ti o kọja iṣakoso rẹ. Ọdọmọkunrin jẹ apakan ti ailagbara nla, ọpọlọpọ awọn ipo le fi ami-ọkan ti o jinlẹ silẹ ti o yori si ibalokan tabi awọn rudurudu ọpọlọ.
Gẹgẹbi obi, o ṣe pataki lati ma jẹ ki iṣọ rẹ silẹ ki o wa iranlọwọ lati ọdọ onimọ-jinlẹ tabi psychiatrist ni kete ti o ba ṣe akiyesi awọn ami ikilọ akọkọ. Ranti pe gbigba itọju ni akoko jẹ pataki lati ṣe idiwọ rudurudu ọpọlọ lati buru si.
Awọn orisun:
(2021) Ikede AAP-AACAP-CHA ti Pajawiri Orilẹ-ede ni Ilera Ọpọlọ Ọmọ ati ọdọ. Ninu: Ile-ẹkọ giga ti Ilu Amẹrika.
(2022) Fundación ANAR ṣe afihan lori Estudio sobre Conducta Suicida y Salud Mental en la Infancia y la Adolescencia en España (2012-2022). Ninu: Fundación ANAR.
(2022) Ajakaye-arun naa ti fa ilosoke 47% ninu awọn rudurudu ilera ọpọlọ ninu awọn ọmọde. Ninu: Association ti Awọn ọmọ-ara ilu Spani.
Kessler, RC ati. Al. (2005) Itankale igbesi aye ati awọn ipinpin ọjọ-ori-ti-ibẹrẹ ti awọn rudurudu DSM-IV ni Iṣatunṣe Iwadi Iṣọkan ti Orilẹ-ede. Arch Gen Psychiatry; 62 (6): 593-602.
Ẹnu ọna Awọn obi, bawo ni lati ṣe abojuto ilera ọpọlọ ọdọ? akọkọ atejade Igun ti Psychology.
