Anyị na -echekarị na ọtụtụ ihe anaghị eme na mberede, mana nwee nkọwa ezi uche dị na ya. Ọ bụ ya mere anyị ji achọ ihe ndị na -akọwa omume ndị ọzọ na nke anyị. Anyị na -agbalị ịchọpụta ihe kpatara akparamagwa ha. Ọchịchọ a na -ebute ihe na -ewepụ anyị na ohere ma na -enye anyị ohere, n'aka nke ọzọ, ịghọta ụwa na, n'aka nke ọzọ, ịhụ ihe ndị ga -eme n'ọdịnihu.
Inye ihe na -akpata ime ihe bụ ihe a maara dị ka "njirimara". N'ezie, ọkà n'akparamàgwà mmadụ Lee Ross kwuru na anyị niile na -akpa agwa dị ka "ndị ọkà mmụta sayensị nwere ọgụgụ isi" n'ihi na anyị na -agbalị ịkọwa akparamagwa na ịkọwa ihe gbasara ndị mmadụ na gburugburu ebe ha na -arụ ọrụ.
Agbanyeghị, anyị anaghị abụkarị "ndị ọkà n'akparamàgwà mmadụ na -adịghị ele mmadụ anya n'ihu", mana anyị nwere ọchịchọ ịza ndị mmadụ ajụjụ, na -ebelata mmetụta nke ihe gbara ha gburugburu. Mgbe ahụ anyị na -eme njehie njirimara bụ isi ma ọ bụ enweghị nkwekọrịta.
Gịnị bụ njehie njirimara bụ isi?
Mgbe anyị nwara ịkọwa akparamagwa anyị nwere ike iburu n'uche ihe dị n'ime mmadụ na ihe mpụga nke onodu nke omume a na -eme. Yabụ, anyị nwere ike na -ekwu na omume bụ ebumpụta ụwa, mkpali, akparamagwa mmadụ na agwa ya, dịka: "Ọ bịarutere n'oge n'ihi na ọ dị umengwụ", ma ọ bụ anyị nwere ike iburu n'uche okirikiri ma chee: "Ọ bịarutere n'oge n'ihi na enwere ọtụtụ okporo ụzọ".
Ebe ọ bụ na onweghị onye na -eme ihe dịpụrụ iche site na gburugburu ebe obibi ha, ihe kacha nwee ezi uche ịkọwa akparamàgwà bụ ijikọta mmetụta nke ike ime na nke mpụga. Naanị n'ụzọ dị otu a ka anyị ga -enwe ike nweta echiche dị ka ebumnobi dị ka o kwere mee n'ihe niile na -akwali mmadụ ime ihe n'ụzọ ụfọdụ.
N'ọnọdụ ọ bụla, ọtụtụ ndị mmadụ na -enwe ajọ mbunobi ma na -achọkarị ịkacha mmetụta nke ihe mkpali ma ọ bụ akparamagwa site na ibelata mmetụta nke ihe a na -ekwu, a maara nke a dị ka njehie njirimara bụ isi.
Dịka ọmụmaatụ, were ọnọdụ nke ikekwela gị: ị na -anya ụgbọ ala nwayọ mgbe ị hụrụ ụgbọ ala na -agba ọsọ ọsọ na -erute onye ọ bụla n'ụzọ adịghị ike. Ihe mbụ na -agafe n'uche gị nwere ike ọ gaghị abụcha okwu ire ụtọ. Ị nwere ike iche na ọ bụ onye ọkwọ ụgbọala na -akpachapụghị anya ma ọ bụ ọbụna onye ọgwụ ike. Mana ọ nwere ike bụrụ onye nwere ihe mberede ndụ ma ọ bụ ọnwụ. Agbanyeghị, mkpali nke mbụ na -abụkarị ikpe maka agwa ya, na -ebelata mgbanwe gburugburu ebe obibi nke nwere ike ikpebi akparamagwa ya.
Gịnị mere anyị ji ata ndị ọzọ ụta?
Ross kwenyere na anyị na -enye ihe dị n'ime anyị ibu karịa naanị n'ihi na ọ dịịrị anyị mfe. Mgbe anyị na -amaghị onye ma ọ bụ ọnọdụ ya, ọ na -adịrị anyị mfe ịkpa ụdị agwa mmadụ ma ọ bụ akparamagwa nke omume ya karịa ịtụle mgbanwe niile nwere ike imetụta ya. Nke a na -enyere anyị aka ịza ajụjụ gị.
Agbanyeghị, nkọwa ya dị mgbagwoju anya. N'ikpeazụ, anyị na -aza ajụjụ ndị ọzọ n'ihi na anyị na -ekwenyekarị na akparamagwa dabere na uche anyị. Nkwenye na ọ bụ anyị na -ahụ maka omume anyị na -enye anyị ohere iche na anyị bụ ndị na -ahụ maka ndụ anyị, kama ịbụ akwụkwọ nke ifufe nke ọnọdụ kpaliri. Nke a na -enye anyị mmetụta nchịkwa nke anyị na -adịghị njikere ịhapụ. N'ụzọ bụ isi, anyị na -ata ndị ọzọ ụta n'ihi na anyị chọrọ ikwere na anyị nwere ikike zuru oke na ndụ anyị.
N'ezie, njehie njirimara bụ isi na -ebikwa na nkwenye na ụwa ziri ezi. Na -eche na onye ọ bụla na -enweta ihe ruuru ya na na ọ bụrụ na ha abanye n'ihe isi ike n'ụzọ ọ bụ n'ihi na ha 'chọtara ya' ma ọ bụ na ha agbaghị mbọ nke ọma, na -ebelata ọrụ gburugburu ebe obibi ma na -eme ka ihe ndị dị n'ime dị elu. N'echiche a, ndị nyocha na Mahadum Texas chọpụtara na ọha ndị ọdịda anyanwụ na -achọkarị ịza ndị mmadụ ajụjụ maka omume ha, ebe ọdịbendị ndị ọwụwa anyanwụ na -elekwasị anya na ọnọdụ ọnọdụ ma ọ bụ nke ọha.
Nkwenkwe ndị dị n'okpuru njehie njirimara bụ isi nwere ike bụrụ ihe dị oke egwu n'ihi na, dịka ọmụmaatụ, anyị nwere ike ịta ha ụta maka ndị ihe ike metụtara ma ọ bụ anyị nwere ike iche na ọ bụ naanị ndị na -emekpa mmadụ ahụ bụ ndị kpatara mmejọ ya. N'ihi njehie njirimara bụ isi, anyị nwere ike iche na ndị na -eme "ihe ọjọọ" bụ ndị ọjọọ n'ihi na anyị anaghị echegbu onwe anyị ịtụle ihe ndị gbara gburugburu ma ọ bụ ihe nhazi.
Ya mere, ọ bụghị ihe ndabara na njehie njirimara bụ isi na -ebuli elu mgbe achọrọ nkọwa maka akparamagwa adịghị mma. Mgbe ihe merenụ na -emenye anyị ụjọ ma mebie anyị, anyị na -echekarị na n'ụzọ ụfọdụ, ọ bụ onye kpatara ya. Atụmanya nke iche ụwa adịghị mma na ihe ụfọdụ na -eme enweghị usoro dị oke egwu, dịka ọmụmụ emere na Mahadum Ohio gosiri. N'ụzọ bụ isi, anyị na -ata ndị ahụ metụtara ụta maka inyere anyị aka inwe ntụkwasị obi ma mesighachi echiche ụwa anyị ike.
Nnyocha nke otu ndị ọkà n'akparamàgwà mmadụ na mahadum Washington na Illinois mere ka nke a pụta ìhè. Ndị nyocha a rịọrọ mmadụ 380 ka ha gụọ edemede wee kọwaa na ahọrọ isiokwu ahụ n'amaghị ama site n'ịtụgharị mkpụrụ ego, na -egosi na ọ bụghị onye dere ya ga -ekwenye na ọdịnaya ahụ.
Ụfọdụ ndị sonyere na -agụ ụdị edemede ahụ iji kwado atụmatụ itinye ndị ọrụ na ndị ọzọ megidere ya. Mgbe ahụ ha ga -egosi ihe bụ agwa onye dere edemede ahụ. 53% nke ndị sonyere kwuru na ọ bụ onye dere ya ka omume ahụ si kwekọọ na edemede: agwa nnabata ma ọ bụrụ na edemede ahụ bụ eziokwu na akpa agwa mgbe edemede ahụ megidere ụdịrị iwu a.
Naanị 27% nke ndị sonyere gosiri na ha enweghị ike ịma ọkwa onye dere akwụkwọ ahụ. Nnwale a na -ekpughere ìsì maka ọnọdụ na ikpe ngwa ngwa, nke na -eduga anyị ịta ndị ọzọ ụta n'ebughị n'uche ọnọdụ ndị na -agbawa agbawa.
Mmejọ dịịrị gị, ọ bụghị nke m
N'ụzọ na -akpali mmasị, a na -atụkwasị njehie njirimara bụ isi na ndị ọzọ, adịkarịghị n'onwe anyị. Nke a bụ maka na anyị bụ ndị ihe a maara dị ka "onye na-eme ihe nkiri na-ele anya".
Mgbe anyị na -ahụ akparamagwa mmadụ, anyị na -agbadokarị omume ha n'omume ha ma ọ bụ mkpali nke ime ha, kama maka ọnọdụ ahụ, mana mgbe anyị bụ ndị ngagharị iwe, anyị na -agbadokarị omume anyị n'ihe dị iche iche. N'ikwu ya n'ụzọ ọzọ, ọ bụrụ na mmadụ na -eme omume ọjọọ, anyị na -eche na ọ bụ ajọ mmadụ; mana ọ bụrụ na anyị na -akpa agwa ọjọọ, ọ bụ maka ọnọdụ.
Echiche echiche a abụghị naanị n'ihi na anyị na -anwa ịkọwa onwe anyị ma chekwaa ego anyị, kamakwa n'ihi na anyị maara nke ọma ọnọdụ nke ajụjụ a mere.
Dịka ọmụmaatụ, ọ bụrụ na mmadụ mabanye n'ime ụlọ mmanya juru eju, anyị na -echekarị na ha anaghị etinye uche ma ọ bụ na -akparị mmadụ, mana ọ bụrụ na anyị akwagide mmadụ, anyị na -eche na ọ bụ n'ihi na enweghị ohere zuru oke n'ihi na anyị anaghị ewere onwe anyị dị ka onye na -akpachapụghị anya. onye ma ọ bụ obi ọjọọ. Ọ bụrụ na mmadụ amịpụ na mkpụrụ osisi banana, anyị na -eche na ọ dị ntagide, mana ọ bụrụ na anyị amịpụ, anyị ga -ata ụta akpụkpọ ahụ ụta. Ọ dị nnọọ otú ahụ.
N'ezie, mgbe ụfọdụ anyị nwekwara ike bụrụ ndị ihe na -adabaghị. Dịka ọmụmaatụ, ndị nchọpụta si na Perelọ Akwụkwọ Ọgwụ nke Perelman chọpụtara na ụfọdụ ndị nnapụta na -enwe obi amamikpe dị ukwuu maka ọnụ ọgụgụ buru ibu nke ndị nwụrụ mgbe ọdachi mere. Ihe na -eme bụ na ndị a karịrị ike ha na mmetụta nke omume ha, na -echefu mgbanwe niile karịrị ike ha na ọnọdụ ọdachi.
N'otu aka ahụ, anyị nwere ike ịta onwe anyị ụta maka ọdachi ndị na -eme ndị mmadụ nso, n'agbanyeghị na n'ezie ikike anyị nwere maka ọnọdụ na mkpebi ha pere mpe. Agbanyeghị, ajọ mbunobi na -eduga anyị iche na anyị gaara eme ọtụtụ ihe iji zere ọdachi, ebe ọ bụ na anyị emebeghị ya n'ezie.
Kedu ka anyị ga -esi gbanahụ njehie njirimara bụ isi?
Iji belata mmetụta nke njehie njirimara bụ isi, anyị kwesịrị ịgbalite ọmịiko wee jụọ onwe anyị: "Ọ bụrụ na m nọ n'ụkwụ onye ahụ, kedu ka m ga -esi akọwa ọnọdụ ahụ?"
Mgbanwe nke echiche a ga -enyere anyị aka ịgbanwe echiche nke ọnọdụ na ntụnyere anyị na -eme gbasara akparamagwa. N'ezie, nnwale e mere na Mahadum West nke England chọpụtara na mgbanwe ntụgharị okwu na -enyere anyị aka ịlụ ọgụ megide echiche a.
Ndị ọkà n'akparamàgwà mmadụ a jụrụ ndị sonyere ajụjụ ndị mere ka ha tụgharịa echiche n'okpuru ọnọdụ dị iche iche (mụ onwe m, ebe a, ebe a ugbu a). Ya mere, ha chọpụtara na ndị nwetara ọzụzụ a ka ha gbanwee echiche ha adịchaghị ata ndị ọzọ ụta ma werekwa ihe ndị metụtara gburugburu ebe obibi wee kọwaa ihe mere.
Yabụ, anyị ga -ahụrịrị omume n'ibute ọmịiko, tinye onwe anyị na akpụkpọ ụkwụ nke onye ọzọ iji nwaa ịghọta ya site n'anya ya.
Ọ pụtara na oge ọzọ anyị na -achọ ikpe mmadụ ikpe, anyị ga -echeta na anyị nwere ike na -ata ahụhụ site na mperi njirimara bụ isi. Kama ịta ya ụta ma ọ bụ iche na ọ bụ "onye ọjọọ", anyị kwesịrị ịjụ onwe anyị: "Ọ bụrụ na m bụ onye ahụ, gịnị kpatara m ga -eji mee ụdị ihe a?"
Mgbanwe echiche a ga -enye anyị ohere inwe ọmịiko na nghọta ndị mmadụ, ndị na -adịghị ebi ndụ site n'ikpe ndị ọzọ ikpe, mana ndị nwere ntozu okè nke uche ezu iji ghọta na ọ nweghị ihe dị oji ma ọ bụ na -acha ọcha.
Isi mmalite:
Han, J., LaMarra, D., Vapiwala, N. (2017) Itinye nkuzi sitere na akparamagwa mmekọrịta mmadụ na ibe ya iji gbanwee ọdịbendị nke ikpughe njehie. Mmụta Ahụike; 51 (10): 996-1001.
Hooper, N. et. Al. (2015) Ilele anya na -ebelata njehie njirimara bụ isi. Akwụkwọ akụkọ Science Science; 4 (2): 69–72.
Bauman, CW & Skitka, LJ (2010) Ime Njirimara maka akparamagwa: Njupụta nke enweghị mmekorita n'etiti mmadụ niile. Basic na Applied Social Psychology; 32 (3): 269–277.
Parales, C. (2010) El njehie bụ isi na akparamaagwa: mmegharịgharị nke sitere na Gustav Ichheiser. Akwụkwọ Colombia Revista de Psicología; 19 (2): 161-175.
Gawronski, B. (2007) Njehie Nrụrụ Isi. Encyclopedia of Social Psychology; 367-369.
Alicke, MD (2000) Njikwa a pụrụ ịkọwapụta na akparamaagwa nke ụta. Akwukwo ndi ozo; 126 (4): 556–574.
Ross, L. & Anderson, C. (1982) adịghị ike na usoro njirimara: na mbido na mmezi nke nyocha mmekọrịta ọha na -ezighi ezi. Ọgbakọ: Ikpe n'okpuru ejighị n'aka: Heuristics na enweghị mmasị.
Ross, L.. Ọrịre na Experimental Social Psychology; (10): 173-220 .
Ọnụ ụzọ Njehie isi ihe dị mkpa: ịta ndị mmadụ ụta site na ichefu ihe gbara ha gburugburu mbụ e bipụtara na Nkuku nke Psychology.
