Adkeysi waa xirfad lagama maarmaan ah maadaama ay naga ilaalineyso saameynta musiibada waxayna naga caawisaa inaan dib u kacno dhicitaan kadib. Ahaanshaha adkaysi micnaheedu ma aha noqoshada lama -taabtaan, laakiin waa inaad awood u yeelatid inaad garaacdo si ka wanaagsan oo xitaa aad u isticmaasho si ay u koraan. Viktor Frankl, dhab ahaantii, dhakhtarka dhimirka ee ka badbaaday xerooyinkii xasuuqii Nazi, ayaa ku qancay taas "Ninka kaca ayaa xitaa ka xoog badan kan aan waligiis dhicin".
Waa maxay macnaha "adkeysiga"?
Sanadkii 1992 -kii, cilmi -nafsiga Mareykanka Emmy Werner wuxuu ku sugnaa Kauai, oo ka mid ah jasiiradaha jasiiradaha Hawaii, markii ay ku dhacday karti gaar ah oo dadka qaar uun u muuqdeen inay leeyihiin. Wuxuu falanqeeyay in ka badan 600 oo carruur ah oo ku dhashay saboolnimo, saddex meelood meel ayaa carruurnimadoodu aad u adkayd sababtoo ah waxay ku noolaayeen qoysaska aan shaqeynin ku suntan rabshad, aalkolo iyo jirro maskaxeed.
Layaab ma leh, 30 sano ka dib qaar badan oo ka mid ah carruurtani waxay soo bandhigeen dhibaatooyin nafsiyeed iyo / ama bulsheed, laakiin qaarkood waxay ka hor yimaadeen khilafyada iyaga ka soo horjeeda waxayna noqdeen dad leh xiriir deggan, wanaagsan dheelitirka maskaxda iyo shaqooyin ay dareemeen raaxo.
Werner waxay ugu yeertay carruurtan "lama -taabtaan" sababtoo ah waxay rumeysan tahay in dhibku uusan ku dhicin, laakiin markaas waxay garwaaqsatay inaysan dhibku ahayn inay taabanayso, laakiin inay iyaga u isticmaalayaan dhagaxa tallaabada si ay uga gudbaan. Kadibna fikradda adkeysiga ayaa dhalatay.
Ereyga adkeysiga cilminafsiga waxaa laga soo amaahday fiisikiska. Fiisigiska, adkeysiga ayaa ah awoodda maaddooyinka qaarkood si ay dib ugu soo ceshadaan qaabkoodii hore ka dib markii lagu soo rogay cadaadis deforming. Cilminafsiyeedka, adkaysiku waa kartida aad u wajahdo dhacdooyinka walaaca iyo / ama naxdinta leh, ka gudub iyaga oo si togan dib -u -habayn ugu sameeya nolosha qofka si uu u sii wado koritaanka mustaqbalka.
Sidaa darteed, macnaha adkaysiga wuxuu muujinayaa wax ka badan ku noqoshada xaaladdii hore ee dheelitirka. Uma jeedo si fudud ku -noqoshada caadiga ah, laakiin waxay ka turjumaysaa isbeddel beddel leh oo u horseedaya waxbarasho iyo koritaan. Kii adkaysta wuxuu helaa xooggiisa markuu dhib ku jiro.
Dhinaca kale, adkeysiga waxaa kaloo ka mid ah kartida lagu ilaalin karo dheelitirnaanta shucuureed ee duufaanta dhexdeeda. Qofka adkaysi leh kama badbaado rafaad, laakiin wuu la qabsan karaa isaga oo aan jebin dareen ahaan, isagoo ilaalinaya heerka aasaasiga ah ee hawl -maalmeedka nolol maalmeedka.
Sidaa darteed, “Adkaysi waa awoodda aadanaha ee dabiiciga ah ee nolosha si fiican ugu socon kara. Waa wax qof kasta oo bani aadam ahi leeyahay: xikmad iyo caqli suuban. Waxaa loola jeedaa ogaanshaha sidaad u fikirayso, qofka aad ruux ahaan tahay, meesha aad ka timid iyo meesha aad u socoto. Furaha ayaa ah in la barto sida loo adeegsado adkeysiga dhasha ee qof kasta oo bani -aadam ahi leeyahay laga bilaabo dhalashada. Waxay ku saabsan tahay fahamka ruuxeenna gudaha iyo helitaanka dareenka jihada ", sida uu qoray cilmi -nafsiga Iris Heavy Runner.
Waa maxay adkaysiga?
Adkaysi ma aha gaashaan ka ilaaliya dhibta iyo xanuunka. Ahaanshaha adkaysi la mid ma aha xasaanadda ama lama -taabtaanka. Dhibaatooyinka, khasaaraha, ama jirradu waxay qofka oo dhan u keenaan raaxo -darro.
Si kastaba ha ahaatee, adkeysiga ayaa noo xaqiijinaya badbaadada waqtiyada adag maxaa yeelay waxay xoojisaa isku-kalsoonaanta waxayna naga caawisaa inaan isku-darka googo’no si aan hore ugu soconno. Adkeysiga ayaa noo oggolaanaya inaan siino macno wax dhisaya wixii nagu dhaca, si aan xanuunkaas ama silicaas ugu adeegsanno sidii dhismayaal si aan u koro.
Adkeysiga wuxuu naga ilaaliyaa waxyeelada ba'an ee walbahaarka maxaa yeelay waxay noo oggolaanaysaa inaan la kulanno dhibaatooyin leh isku -dheelitirnaan weyn, sidoo kale waxay ka hortagtaa muuqaalka cudurada sida welwel guud ama niyad -jabka. Dhab ahaantii, waxaan si fiican u fahmi karnaa fikradda adkeysiga iyada oo loo marayo dariiqyada kala duwan ee aan raaci karno marka ay timaaddo dhacdo xun ama dhaawac.
Naqshadeeyaha sawirka ee Bonnano, GA
Dabcan, adkeysiga ma aha oo kaliya dareen ahaan laakiin sidoo kale jir ahaan. Daraasad lagu sameeyay goobta Stanford University iyada oo dadka laga helay kansarka ay daaha ka qaadeen in, ay la kulmeen xaalado caafimaad oo bilow ah oo la mid ah, kuwa ku dhacay cudurka oo leh dabeecad dagaal iyo adkaysi leh ayaa la qabsi ka wanaagsan kuwii ku qaaday quus, caawimo la'aan iyo dhimasho.
Cilmi -baaris kale ayaa muujisay in adkeysiga uu dadka ka caawiyo inay ka soo kabtaan dhaawaca ka soo gaaray laf -dhabarka. Dadka u aqoonsada inay adkaysi leeyihiin ayaa sidoo kale soo sheegay inay dareemayaan farxad iyo inay la kulmaan xiriir xagga ruuxa ah oo aad u weyn, taas oo ka caawisa inay la qabsadaan cawaaqibka cudurka oo ay bogsadaan.
Sidaa darteed, adkeysiga ma aha oo kaliya inuu naga caawiyo sidii aan ula tacaali lahayn dhibka annaga oo ilaalineyna xoogaa xakameyn ah iyo xitaa sinnaan si aan u helno xalka ugu fiican ee dhibaatada, laakiin waxay kaloo ilaalineysaa caafimaadkeenna ama waxay naga caawineysaa inaan si wanaagsan ula qabsanno cudurrada.
Saddex tusaale oo dhiirrigelin u ah adkeysiga
Tusaalooyinka adkaysi ee taariikhda waa kuwo aan tiro lahayn. Waa sheekooyin nololeed oo calaamad u ah dhibaato iyo dad helay awood ay kaga gudbaan dhammaan dhibaatooyinka si ay ugu koraan xaalado aan wanaagsanayn oo ay ku guuleysan lahaayeen dhammaan kuwa kale.
1. Hellen Keller, oo ah gabadha wax walba ka soo horjeeday
Waxaa laga yaabaa in mid ka mid ah tusaalayaasha ugu caansan ee adkaysi ay tahay tii Hellen Keller, oo 19 bilood la xanuunsatay cudur astaan u noqon lahaa nolosheeda oo dhan oo ka qaaday araggeedii iyo maqalkeedii, si aysan xitaa u baran inay hadasho.
Sannadkii 1880 -kii heerka naafada ayaa ficil ahaan ahaa xukun. Si kastaba ha ahaatee, Hellen waxay ogaatay inay adduunka ku ogaan karto dareenkeeda kale iyadoo markay 7 jir tahay ay hore u aliftay in ka badan 60 calaamadood si ay ula xiriirto qoyskeeda.
Laakiin sirdoonkaas ayaa ka soo horjeeday iyada maxaa yeelay waxay sidoo kale tilmaamtay xaddidnaanteeda. Jahawareer ayaa durbadiiba soo ifbaxay oo Hellen ayaa si gardarro leh u muujisay. Waalidkiis waxay garwaaqsadeen inuu u baahan yahay caawimaad waxayna shaqaaleeyeen macallin gaar loo leeyahay, Anne Sullivan.
Caawimadeeda, Hellen ma aysan baran kaliya akhriska iyo qorista Braille, laakiin waxay kaloo awoodday inay akhriso bushimaha dadka iyadoo ku taabtay faraheeda si ay u dareento dhaqdhaqaaq iyo gariir.
Sannadkii 1904, Hellen waxay ku qalin jabisay sharaf waxayna qortay buugga "Sheekada Noloshayda", oo ah tii ugu horreysay ee taxane dheer oo shaqooyin ah. Wuxuu noloshiisa u huray inuu caawiyo dadka kale ee naafada ah wuxuuna dalal kala duwan ka jeediyay khudbado dhiirigelin u ah buugaagta iyo filimada ku saabsan adkaysiga.
2. Beethoven, garaadka hadiyaddiisii laga qaaday
Tusaale kale oo weyn oo adkaysi wuxuu ahaa nolosha Ludovicus van Beethoven. Ilmo ahaan wuxuu helay barbaarin aad u adag. Aabihii oo khamri cabsanaa ayaa soo toosiyay saqdii dhexe si uu ugu hor ciyaaro saaxiibbadiis wuxuuna ka hor istaagay inuu ciyaaro maalintii si uu muusigga u barto. Sidaas darteed, wuxuu awoodi waayay inuu ku raaxeysto carruurnimadiisii.
Cadaadiska qoysku wuxuu ahaa mid aan loo adkaysan karin oo markuu 17 jir ahaa Beethoven u ambabaxay caasimadda Austria. Wax yar ka dib wuxuu ku noqday inuu soo salaamo hooyadiis, oo u dhimatay cudurka qaaxada. Bilo kadib, aabihii wuxuu la il -darnaa niyad -jab aad u weyn, khamrigiisu wuu ka sii daray wuxuuna ku dhammaaday xabsi.
Beethoven Young wuxuu lahaa inuu daryeelo walaalihiis ka yar, sidaa darteed wuxuu shan sano ku qaatay barashada biyaano iyo ku garaacista violin kooxda orchestra ee deegaanka si uu dhaqaale ahaan ugu taageero qoyska. Laakiin isla markii uu bilaabay inuu u iftiimiyo sidii halabuur, waqti ka dib markii uu abuuray Symphony -kiisii Koowaad, wuxuu bilaabay inuu dareemo astaamaha ugu horreeya ee cudur daran ee muusik kasta: dhegoole.
Dhibaatadaas, oo ka fog inay ka soocdo xiisihiisa, waxay siisay xoog cusub wuxuuna bilaabay inuu si qumman u curiyo. Waxaa la sheegay inuu si toos ah ugu samayn karo warqad sababtoo ah wuxuu dhegeystay qoraallada madaxiisa. Laxamiistaha runtii ma uusan lahayn biyaano qolka uu ka sameeyay sababta oo ah wuxuu doorbiday inuusan ciyaarin gabalka maxaa yeelay si xun ayuu u ciyaari lahaa.
Dhamaadkii noloshiisa, wuxuu ku dhowaad gebi ahaanba lumay maqalkiisii. Laakiin in badan oo dhegoolnimadiisu sii korodho, ayaa muusigiisu sii kordhayaa, malaha sababta oo ah wuxuu doorbiday qoraallada hoose iyo kuwa dhexe maadaama uusan si fiican u maqlin meelaha sare.
3. Frida Kahlo, rinjiyeynta ka dhalatay xanuunka
Tusaalaha kale ee adkeysiga waa nolosha Frida Kahlo. Inkasta oo ay ka dhalatay qoys fanaaniin ah, sanadihii hore ma aysan muujin xiise gaar ah oo ay u qabto fanka ama rinjiyeynta. Isaga oo lix jir ah ayuu ku dhacay cudurka dabaysha kaas oo soo gaabin lahaa lugtiisa midig, taas oo noqotay wax lagu qoslo carruurta dhexdooda.
Si kastaba ha ahaatee, tani kama hor istaagin inay noqoto gabar iyo dhallinyaro aan xasilloonayn, oo xiisaynaysa isboortiga oo sii waday inay u dhaqaaqdo si ay magdhow ugu hesho dhibaatada jir ahaaneed. Markay tahay 18, wax walba way isbadalayaan shil naxdin leh awgeed.
Baskii uu saarnaa ayaa taraam lagu dhuftay. Cawaaqib xumadu waxay ahayd mid aad u daran: jabka badan iyo dhaawacyada laf -dhabarta. Waxaas oo dhami waxay ku keeneen dhibaato weyn noloshiisa oo dhan. Frida waxaa lagu sameeyay 32 qalliin sanadihii la soo dhaafay, qaarkood oo leh cawaaqib xun, isku dheelitirnaan dheer iyo taxaddar aad u daran, waxayna adeegsatay ilaa 25 xirmooyin oo kala duwan si loo saxo duruufta.
Waxay ahayd muddadan, iyada oo ay ugu wacan tahay dhaqdhaqaaq la'aantii loo geystay, ayay bilawday inay rinjiyeysato. Sawirradiisa caanka ah waxay u taagan yihiin silica, xanuunka iyo dhimashada, laakiin sidoo kale jacaylka iyo xiisaha nolosha. Xaqiiqdii, in kasta oo shaqadeeda ay inta badan ku jirto sawir gacmeed, Frida waxay ku andacootay inaysan rinjiyayn riyooyinkeeda, laakiin xaqiiqadeeda.
Waxa uu lahaa saddex uur oo ku dhamaaday dhicisnimo iyo xitaa xiriirkii jaceyl / nacayb ee uu la lahaa Diego Rivera ma ahayn mid waxtar u leh in la gaaro nolol dareen ahaan deggan.
Sanadihii la soo dhaafay xanuunku wuu sii xumaaday waxayna xitaa ku qasbanaadeen inay ka gooyaan qayb ka mid ah lugtiisa midig, oo ka hooseysa jilibka, oo u hanjabay gangrene. Si kastaba ha ahaatee, Frida waxay ka heshay rinjiyeynta hab badbaado iyo muujinta. Xaqiiqdii, shaqadiisii u dambaysay, oo uu cinwaan uga dhigay "Viva la vita!" oo la saxeexay siddeed maalmood ka hor intuusan dhiman, waa tusaalaha jiritaankiisa.
Sources:
Kornhaber, R. et. Al. (2018) Adkaysi iyo dib -u -habaynta dadka waaweyn ee ka badbaaday dhaawaca laf -dhabarta: Dib -u -eegis nidaamsan oo tayo leh. J Adv Kalkaaliyayaasha; 74 (1): 23-33.
Shatté, A. er. Al. J Ku Wareeg agagaarka Med; 59 (2): 135-140.
Duggan, C. et. Al. (2016) Adkaysi iyo Farxad Ka Dib Dhaawaca Xuddunta Lafdhabarta: Daraasad Tayo leh. Daryeelka Lafdhabarta ee Sare; 22 (2): 99-110.
Fleming, J. & Ledogar, RJ (2008) Adkeysi, Fikrad Heshaysa: Dib -u -eegista Suugaanta ee ku habboon Cilmi -baarista Aborijiniska. Pimatisiwin; 6 (2): 7-23.
Bonanno, GA (2004) Khasaare, Jaahwareer, iyo Adkaysiga Aadanaha: Miyaan Dhayalsannay Awoodda Aadanaha si ay u Barwaaqo kadib Dhacdooyinka aadka u ba'an? Dhakhtarka cilmu-nafsiga Mareykanka; 59(1): 20-28.
Orodyahanka, IH & Marshall, K. (2003) 'Badbaadiyeyaasha Mucjisada' Kor u Qaadista Adkeysiga Ardayda Hindida. Wargeyska Kulliyadda Qabiil; 14 (4); 14-18.
Classen, C. et. Al. (1996) Hababka laqabsashada ee laxiriira hagaajinta nafsaaniga ee kansarka naasaha Caafimaadka Maskaxda; 15 (6): 434-437.
Werner, E. (1993) Adkeysiga halista iyo soo kabashada: Aragtiyaha kauai daraasadda dheer. Horumarka iyo Cilmi-nafsiga; 5:503-515.
Albaabka laga soo galo Waa maxay adkaysi? Tusaalooyinka waxyiga nolosha waxaa markii ugu horreysay lagu daabacay Geeska cilmi nafsiga.
