Kodi mwaiwala tsiku lomwe simukufuna kupita? Kapena mwina mwaiwala ntchito yomwe ikudikira yomwe yakubweretsani mavuto? Kapena zomvetsa chisoni? Si zachilendo.
Ngakhale timakonda kuganiza kuti kukumbukira kwathu ndi nkhokwe yayikulu yazidziwitso yomwe timasunga zikumbukiro zathu, imakhala ngati nyumba yosungiramo zinthu zomwe zikusintha nthawi zonse. Zomwe timakumbukira zimalembanso zomwe timakumbukiranso ndipo "timayiwalika".
Kodi nchiyani chomwe chimalimbikitsa kuiwala?
Lingaliro lakuiwalika komwe kwayambitsidwa kwafilosofi Friedrich Nietzsche mu 1894. Nietzsche ndi Sigmund Freud adagwirizana kuti kuchotsedwa kwa zikumbukiro ndi njira yodziyang'anira. Nietzsche adalemba kuti munthu ayenera kuyiwala kupita mtsogolo ndikunena kuti ndichinthu chogwira ntchito, mwakuti munthu amaiwala zochitika zina monga njira zodzitetezera. Freud adatinso zomwe takumbukiridwa zomwe timachotsa m'makumbukidwe athu chifukwa zimatipweteka kwambiri ndipo sitingathe kuziphatikiza kukhala "I" wathu.
Malingaliro ake anali ataiwalika, koma Nkhondo Zachiwiri Zapadziko Lonse zidadzutsa chidwi cha akatswiri amisala ndi akatswiri amisala pazomwezi chifukwa omenyera nkhondo ambiri adakumbukira kwambiri ndikusankha kukumbukira atabwerera kuchokera kunkhondo.
Komabe, kuiwala kolimbikitsidwa si 'kuwonongeka kwa kukumbukirakoma zimaphatikizapo "kufufuta" kukumbukira kosafunikira, mozindikira kapena pang'ono. Nthawi zambiri imakhala ngati chida chodzitchinjiriza chomwe chimatseka kukumbukira komwe kumabweretsa zosasangalatsa, monga kuda nkhawa, manyazi kapena kudziimba mlandu.
Nchiyani chimatipangitsa ife kuiwala?
Kuiwala kolimbikitsidwa kumatha kuchitika pazifukwa zingapo, monga akufotokozera akatswiri azamisala ku Cambridge University:
• Pewani kukhumudwa. Zomwe timakonda kupewa nthawi zambiri zimakhala zomwe zimabweretsa mantha, mkwiyo, kukhumudwa, kudziimba mlandu, manyazi kapena nkhawa. Mwakuchita, timakonda kupewa zikumbutso zopweteka kapena zosokoneza zomwe zimatipangitsa kukhala osasangalala komanso osasangalala. Tikakwanitsa kupondereza chikumbumtima chathu, malingaliro olakwikawa amatha ndipo timakhalanso ndi bata.
• Onetsetsani kuti mukuchita zosayenera. Tikachita molakwika ndipo khalidweli silikugwirizana ndi kudziona kwathu, timakumana ndi kusokonezeka komwe kumatipangitsa kukhala osasangalala. Kuiwala kolimbikitsidwa ndi njira yopewera kudzifunsa tokha ndikusunga zokhazikika m'nyumba. M'malo mwake, zapezeka kuti anthu amakonda kuiwala malamulo amakhalidwe abwino atachita zachinyengo.
• Sungani chithunzi chanu. Timakonda kuteteza kudzikonda kwathu posankha kukumbukira mayankho abwino ndikuyiwala zoyipa. "Kunyalanyaza kukumbukira" kumeneku kumachitika makamaka tikamawona kuti tili pachiwopsezo, momwemonso titha kuchotsa zonyoza ndikunena zoyipa chikumbumtima chathu.
• Kutsimikiziranso zikhulupiriro ndi malingaliro. Zikhulupiriro zathu zakuya nthawi zambiri zimakhala zozikika kotero kuti zimatsimikizira kukhala zotsutsana. Kukhazikika kumeneku kumachitika chifukwa chachikulu choti titha kuiwala chifukwa tili ndi chizolowezi chokumbukira zomwe takumana nazo, ndikusankha zomwe zikugwirizana ndi malingaliro athu ndi zikhulupiriro zathu.
• Muzikhululuka ena. Kuyanjana pakati pa anthu nthawi zambiri kumatsagana ndi kufunika kokhululuka zolakwa zomwe zatipweteka. Nthawi zina, kuiwala komwe kumalimbikitsa ndi njira yomwe timagwiritsa ntchito kuchotsa zolakwikazo m'maganizo mwathu ndikutha kupitiliza.
• Sungani mgwirizano. Nthawi zina, kuyiwalako komwe kumachitika chifukwa chofunikanso kulumikizana ndi munthu wofunika m'moyo wathu. M'malo mwake, ndizofala kwambiri kwa ana kapena achinyamata omwe amazunzidwa omwe amafunikira makolo awo. Poterepa, timaiwala zokumana nazo zomwe sizikugwirizana ndi chithunzi cholumikizira kuti tisunge ubalewo ndikusungabe ubalewo.
Njira zakuiwalirako
Kuiwala kolimbikitsidwa kumatha kuchitika mosazindikira kapena kungachitike chifukwa chakuyesetsa kuiwala zina kapena zina. M'malo mwake, zitha kuchitika kudzera munjira ziwiri:
• Kuponderezedwa. Imeneyi ndi njira yoyamba yotetezera malingaliro athu osasangalatsa kapena osalekerera, zikhumbo, malingaliro kapena malingaliro athu. Nthawi zambiri zimachitika, mwachitsanzo, kwa anthu omwe adachitidwapo zachiwawa, zomwe zimawapweteka kwambiri kotero kuti zoyipa zoyipa sizimakumbukika.
• Kupondereza. Ndi njira yodziwira komanso yodzifunira yomwe timachepetsa malingaliro ndi zikumbukiro zomwe zimatipweteka kapena zomwe sitikufuna kuvomereza. Chikumbukiro chikativutitsa, timayesa kuganizira china chake kapena kusintha zochita kuti tichotse zomwe zili m'mutu mwathu.
Pokana kukana kukumbukira, zomwe zidalembedwazo zimazimiririka, ndipo izi zimatha kuyiwalitsa. Kukanidwa kotereku kumayambitsa njira zamatenda zomwe zimalepheretsa kukumbukira zinthu zosafunikira, ngati kuti tikuletsa njira yolowera kukumbukirako, kuti ifike poti sitingathe kuzikumbukira.
M'malo mwake, tawona kuti kuchuluka kwa kuyiwala kuli kofanana ndi kuchuluka kwa nthawi zomwe timapondereza kukumbukira. Kuiwala kotereku si kwachilendo kapena kovuta monga momwe kumawonekera. Izi zidawonetsedwa ndi kuyesera komwe kunachitika ku University of Washington. Akatswiri azamaganizowa adapempha gulu la anthu kuti azisunga zolemba zawo kwa milungu iwiri momwe amayenera kulemba zochitika zomwe zimawachitikira tsiku lililonse. Kenako adapemphedwa kuti achepetse mwambowu mpaka mawu awiri kuti atenge tanthauzo lake ndikuyang'ana kwambiri kukumbukira.
Patadutsa sabata, ofufuzawo adauza theka la omwe adatenga nawo gawo kuti sayenera kukumbukira zomwe zidachitika m'masiku asanu ndi awiri oyamba aja ndipo adawafunsa kuti ayesetse kuwaiwala. Chifukwa chake, adapeza kuti anthu omwe adafunsidwa kuti aiwale amakumbukira zosakwana gawo limodzi mwa magawo atatu a zochitika zomwe zidalembedwa sabata yoyamba, pomwe ena onse adakumbukira zoposa theka.
Chifukwa chake, ofufuzawo adamaliza "Anthu amatha kuiwala mwadala zokumbukira mbiri ya anthu, monganso amaiwala mawuwo m'ndandanda. Chodabwitsachi chidachitika mosatengera kuti zochitikazo zinali zabwino kapena zoipa komanso kupitilira mphamvu zawo ".
Malire:
Anderson, MC & Hanslmayr, S. (2014) Njira za Neural zakuiwalako komwe kumalimbikitsa. Miyambo Yogwiritsa Ntchito; 18 (6): 279-292.
Lambert, AJ ndi. Al. (2010) Kuyesa kuponderezana koyerekeza: zovuta zakukonda kwamalingaliro pakuthana ndi kukumbukira pantchito yoganiza-osaganizira. Kuzindikira. Kuzindikira; 19: 281-293.
Joslyn, SL & Oakes, MA (2005) Adawongolera kuyiwala zochitika za mbiri yakale. Kukumbukira & Kuzindikira; 33:577-587 .
Joormann, J. et. Al. (2005) Kukumbukira zabwino, kuyiwala zoyipa: kuiwala mwadala zinthu zakupsinjika. J. Abnorm. Psychol; 114: 640-648.
Pakhomo Kuyiwala kolimbikitsidwa, kuchotsa pamtima zomwe zimatipweteka kapena kutisokoneza idasindikizidwa koyamba mu Pakona ya Psychology.
