"Rwy'n gwybod nad wyf yn gwybod unrhyw beth", Meddai Socrates. A chyda'r geiriau hynny nid yn unig yn dangos anferth gostyngeiddrwydd deallusol, ond roedd hefyd yn rhoi amheuaeth ar bedestal. Mae amheuaeth wedi bod ac yn parhau i fod yn gydymaith i feddylwyr gwych. Mae meddwl am ddim a thrawsnewidiol yn deillio o amheuaeth. Dim ond trwy herio'r argyhoeddiadau a'r credoau dyfnaf y gallwn fynd y tu hwnt i'r hyn a gymerwn yn ganiataol ac adeiladu rhywbeth gwahanol a'n rhai ni.
Yn anffodus, y dyddiau hyn mae amheuaeth yn aml yn cael ei bardduo wrth dalu gwrogaeth i feddwl sengl sy'n bwydo ar wirioneddau na ellir eu symud. Fodd bynnag, dim ond camgymeriadau mawr y mae wynebu problemau cymhleth wedi'u harfogi â sicrwydd a gwirionedd absoliwt.
Gwahardd amheuaeth: y peiriant ar gyfer gwneud sicrwydd
Mae gan amheuaeth enw drwg. Nid yw ein cymdeithas yn gwobrwyo'r rhai sy'n amau ac yn ei chael hi'n hawdd. Nid yw'n gwobrwyo'r rhai sydd am ganolbwyntio, cymryd yr amser i fyfyrio ac anghytuno â'r hyn sydd wedi'i sefydlu er mwyn adeiladu eu gwirioneddau a'u bywyd eu hunain ar eu sail.
Yn lle, gwobrwywch y cyflymaf. Pwy sy'n cymeradwyo ac yn chwyddo'r araith swyddogol. Y rhai sy'n gwneud penderfyniadau awtomataidd heb feddwl gormod oherwydd eu bod wedi ein hargyhoeddi mai'r peth pwysicaf yw symud ymlaen. Ar unrhyw gost. Ymlaen llaw, ymlaen llaw a symud ymlaen. Dim lle i amheuon a gwasgariadau.
Yn y modd hwn, wedi'i ysgogi gan sloganau ac ystrydebau - sy'n aml yn swnio'n dda ond heb ystyr - rhuthiwn i farnu heb wybod yr amgylchiadau, llawer llai y rhesymau. Yno cyseiniant empathig yn dod yn un Avis prin pan ydym ar frys i symud ymlaen ac mae amheuaeth yn cael ei ystyried yn wastraff amser.
Felly, mae llai a llai o bobl yn rhoi budd yr amheuaeth. Pan ydyn ni'n byw mewn cymdeithas sydd wedi dod yn beiriant gwneud gwirionedd trwy ddyfarniadau gwleidyddol gywir, ond sy'n rhagfarnllyd ac yn bell oddi wrth realiti, rydyn ni'n dod yn farnwyr didostur sy'n credu eu bod nhw'n meddu ar Wirionedd Mawr. Yr un diffiniol!
Bron heb sylweddoli hynny, rydyn ni'n osgoi popeth sy'n wahanol. Rydym yn anwybyddu'r hyn sy'n cynhyrchu amheuon. Rydyn ni'n pwyntio'r bys cyhuddo at eraill heb unrhyw amser nac awydd i ymchwilio i'w hachosion a darganfod yr amgylchiadau lliniarol. Mae'r rheithfarn euog yn ffurfioldeb yn unig, oherwydd nid oes angen llawer o dystiolaeth arnom mewn byd sy'n gwobrwyo cyflymder dros saib atblygol ac yn cael ei gario i ffwrdd gan ymddangosiadau yn hytrach na threiddio i'r hanfod.
Ond barnu heb amau a phenderfynu heb feddwl yw'r ffordd fwyaf uniongyrchol at anhyblygedd meddyliol a marweidd-dra deallusol. Mae bywyd ystyrlon yn cynnwys amau, tynnu ein camau yn ôl, ailfeddwl am ein posibiliadau, ailystyried ein credoau, a newid ein barn unwaith, ddwywaith, neu mor aml ag sy'n angenrheidiol.
Rwy'n amau, felly rwy'n bodoli
"Amheuaeth yw dechrau doethineb", Meddai Aristotle. O safbwynt athronyddol, mae amau yn caniatáu inni ffrwyno momentwm barn. Mae'n ein helpu i ymateb yn hytrach nag ymateb i amgylchiadau yn unig. Mae'n ein hannog i roi ein hunain yn esgidiau'r llall, ond mae hefyd yn caniatáu inni gymryd cam yn ôl i ddianc oddi wrth ein hunain a pheidio ag ildio i ddigymelldeb yr ysgogiad cyntaf.
"Mae pwy bynnag sy'n amau yn ystyried ac yn ailystyried, yn pwyso ac yn pwyso, yn dirnad ac yn gwahaniaethu", yn ôl yr athronydd Óscar de la Borbolla. Mae amheuaeth yno cyflwr sine qua non o agwedd fwy meddylgar a darbodus. Mae'r rhai sy'n amau yn cefnu ar syrthni bywyd bob dydd a llif meddwl trech i drawsnewid eu bywyd yn ddewis personol. Mae amheuaeth, mewn gwirionedd, yn arf angheuol yn erbyn cydymffurfiaeth, yn balm yn erbyn afresymoldeb a'r gwrthwenwyn gorau yn erbyn awtomeiddiadau meddyliol.
Mae amau yn ymarfer sylfaenol wrth ddod o hyd i ffyrdd eraill o weld a deall y byd. Mae amheuaeth yn gwneud inni gwestiynu pethau, hyd yn oed y rhai yr ydym bob amser wedi eu cymryd yn ganiataol. Ysgogi'r meddwl yn feirniadol. Mae'n ein gorfodi i gwestiynu popeth. Mae'n ein hannog i beidio â setlo am yr ateb cyntaf na'r hyn maen nhw'n ei ddweud wrthym.
Mae amheuaeth hefyd yn awgrymu absenoldeb rhagfarn. Mae'n gyfle i weld pethau o safbwynt arall, nid o reidrwydd yn fwy gwir neu'n fwy ffug, ond yn wahanol ac yn fwy personol yn unig. Amheuaeth yw'r hyn sy'n ein gyrru i gwestiynu a chwestiynu popeth i roi ystyr i'r hyn rydyn ni'n byw, ystyr bersonol iawn.
Er mwyn medi budd yr amheuaeth, mae angen i ni sicrhau nad ydym yn mynd yn sownd yn y cydbwysedd sigledig ie a na. Mae'n rhaid i ni ddadansoddi pethau, ond yna mae'n rhaid i ni wneud penderfyniadau a gweithredu. Nid yw amheuaeth yn parlysu, ac nid yw'n awgrymu gwastraff amser ychwaith os bydd y broses deor yn cael ei dilyn gan drawsnewidiad esblygiadol.
Stopio i ymgynghori, pwyso, myfyrio ac amau, cyn gwneud penderfyniad, yn y diwedd nid yw'n brifo, yn wir. Rhaid inni adael inni ein hunain fynd a rhoi budd yr amheuaeth i’n hunain yn lle ymgolli â llygaid caeedig mewn môr o sicrwydd absoliwt sy’n ein trawsnewid yn feirniaid rhannol ar eraill ac ohonom ein hunain. Efallai y dylem fynychu agora Magna Graecia yn fwy, ond nid i chwilio am atebion a gwirionedd, ond amheuon a chwestiynau, fel y dywedodd y newyddiadurwr Guillermo Altares.
Y fynedfa Budd yr amheuaeth i adeiladu bywyd ystyrlon ei gyhoeddi gyntaf yn Cornel Seicoleg.
